Ieder jaar worden de ooievaartjes die op het Slotense Natuurpark Vrije Geer en op de voormalige Lutkemeerschool in Oud Osdorp – als ze een week of zes jong zijn – geringd.

Regelmatig laat ringer Engbert van Oort aan de Beheergroep Vrije Geer weten waar vogelaars de in het landelijk gebied geboren en geringde ooievaars hebben waargenomen.

Deze heldhaftige ooievaar (de joekel rechts op de foto) werd op 15 juni 2021 op Natuurpark Vrije Geer geringd, gemeten en gewogen door Engbert van Oort. Tamar Frankfurther zorgde voor de administratie. Foto: Paul Koene.

Meestal naar de Icova vuilverbranding
Dat klinkt spannender dan het is. Bíjna altijd komen de Slotense en Oud Osdorpse ooievaars namelijk niet veel verder dan de vuilverwerking aan de Kajuitweg 2 in het Westelijk Havengebied in Amsterdam, ongeveer zeven kilometer van de ringplaats. Daar kunnen ze lekker snacken. En “waarom zou je dan verder vliegen?”, denken ‘onze’ gemakzuchtige ooievaars blijkbaar.

Helemaal naar Córdoba in Spanje
Maar, nu werd de beheergroep verrast: Eén dappere en stoere Vrije Geer-ooievaar (7E250) heeft wél de lange reis naar Spanje aangedurfd. Om precies te zijn naar deze plek in Córdoba in Zuid-Spanje, vlak boven Sevilla. Dat is ruim 1.770 kilometer van de ringplaats.

Een Spaanse vogelaar heeft “ooievaar 7E250 levend aangetroffen en geïdentificeerd met behulp van de genummerde pootring”, zo staat in de officiële melding. Deze waarneming is overigens al een half jaar geleden, op 3 maart, gedaan. Via het Oficina de Anillamiento SEO/BirdLife (ESI) heeft dit bericht ons afgelopen week bereikt.

Onderzoek van STORK
Door ieder jaar de ooievaars, geboren op het Slotense Natuurpark Vrije Geer en op de voormalige Lutkemeerschool in Oud Osdorp, te laten ringen, komen er interessante onderzoeksgegevens beschikbaar. Over waar ooievaars naartoe gaan, wie zij als partner zoeken, hoe oud ze worden, etc. Wie meer wil weten over dit internationale onderzoek van de Stichting Ooievaars Research & Knowhow (STORK) klikt op deze link. Mooie bijkomstigheid van dit wetenschappelijke onderzoek is natuurlijk dat we ‘onze’ ooievaars zo een beetje kunnen volgen…

Tamar Frankfurther; 20 september 2022.

Op vrijdag 16 september 2022 heeft de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema samen met Sjoerd Jaasma, voorzitter van de Dorpsraad Sloten-Oud Osdorp, de gedenksteen onthuld ter gelegenheid van 100 jaar annexatie van de gemeente Sloten in 1921.

Toen de vlaggen met het wapen van de voormalige gemeente Sloten verwijderd waren, werden meteen ook beide gerestaureerde deurtjes van het Energiebedrijf Amsterdam (later GEB) zichtbaar. Dit evenement gemist of nog even terugkijken? De onthulling is gefilmd door Janine Kerste en Tamar Frankfurther. Vincent van Rijn maakte een reportage voor het Radio 1 Journaal.

De Politie leidde doorgaand autoverkeer via de Osdorperweg en liet fietsers en scooteraars afstappen bij de Ditlaar en Osdorperweg. Daardoor konden alle belangstellenden tijdens de plechtigheid veilig op de Sloterweg staan.

Na de onthulling van de gedenksteen en de GEB-deurtjes v.l.n.r.: Dorpsraadvoorzitter Sjoerd Jaasma, burgemeester Femke Halsema, DB-lid stadsdeel Nieuw-West Sandra Doevendans en voormalig Slotenaar en initiatiefnemer Guido Frankfurther.
Foto: Tamar Frankfurther.

Gerestaureerde GEB-deurtjes
De deurtjes zijn grondig gerestaureerd en teruggeplaatst op hun hun originele plekken in de muur naast het Politiebureautje van Sloten. Achter het linker deurtje bevindt zich een originele bedrijfstelefoon uit 1932 en achter het rechter een inmiddels afgesloten tijdscapsule met herinneringen van dorpsbewoners anno nu.

Burgemeester Femke Halsema test de oude bedrijfstelefoon (1932) meteen even uit. Op verzoek kan dorpsveldwachter Ben Meijer het linker deurtje voortaan voor u openen, zodat ook u de telefoon kunt zien (en onder het naar boven geklapte deurtje droog kunt nep-bellen). Foto: Erik Swierstra.

Geen feestdag, wel een feestelijke dag
Vanwege de verwachte regen vonden de toespraken voorafgaand aan de onthulling plaats in de Sloterkerk. Initiatiefnemer Guido Frankfurther: “De kerk heette ons meteen na één telefoontje gastvrij welkom in de kerk. Het was een feestelijke dag, maar ik noemde in mijn toespraak deze dag opzettelijk geen ‘feestdag, maar ook geen dag om te treuren’. Er was immers veel te doen om de annexatie 101 jaar geleden.” In zijn toespraak vertelde Guido dat de annexatie goede ontwikkelingen met zich heeft meegebracht, maar, zo zei hij ” de nadelen hebben we hier ook ondervonden. Na annexatie kregen de Slotenaren versneld toegang tot de grootstedelijke nutsvoorzieningen, maar verdwenen door de grootschalige woningbouw en komst van winkelcentra in de buurt, uiteindelijk ook alle meer dan 20 winkels op het dorp.”

Guido Frankfurther spreekt de aanwezigen toe in de Sloterkerk: “Zoals bekend is Sloten bijna 1.000 jaar oud, terwijl Amsterdam op 27 oktober slechts 747 jaar wordt.”.
Foto: Tamar Frankfurther.

Kritische tekst op gedenksteen
Op de steen is een citaat uit de krant De Standaard van 31 december 1920 opgenomen: “Waarlijk, ’t platteland wordt er niet mooier en beter op wanneer ’t wordt omhangen met grootsteedsche kledij.” Het overgrote deel van de inwoners van de gemeente Sloten was destijds tegen de annexatie door Amsterdam. Dat die toch kon worden doorgedrukt in Den Haag kwam door slinks optreden van een Slotense wethouder die tegelijkertijd ook lid was van de Tweede Kamer. Sindsdien werd hij daarom ‘De verrader van Sloten’ genoemd. Om recht te doen aan de gevoelens van de Slotenaren koos Guido ervoor om die kritische uitspraak van 100 jaar gelden bovenaan op de steen te laten ingraveren.

De gedenksteen vormt voortaan een nieuwe bezienswaardigheid in de muur naast het Slotense Politiebureautje. Foto: Guido Frankfurther.

Burgemeester: “Bewaar prachtige historie en tradities van Sloten”
Burgemeester Femke Halsema stelde zich in haar toespraak – met een kwinkslag – bescheiden op en stelde zich voor als ‘voorzitter van de dorpsraad van een buitenwijk van Sloten’. Daarmee liet zij duidelijk merken dat zij zich maar al te goed realiseerde dat de gemeente Sloten ten tijde van de annexatie veel groter was dan Amsterdam.

Halsema: “Het zegt ook wel iets over de spreekwoordelijke arrogantie van Amsterdam dat wij deze roemruchte oude en hele grote plaats geannexeerd hebben. In het woord ‘annexatie’ zit een zekere mate van agressie. En laat ik u dan ook wel heel erg hartelijk bedanken dat u bij ons, kleinsteedse buitenwijk van deze prachtige plaats, wilt horen. Ik denk dat we inmiddels meer dan honderd jaar verder aardig versmolten zijn, maar zonder dat Sloten ooit haar prachtige en dorpse kern verloren is.”

De burgemeester stak niet onder stoelen of banken dat zij het van groot belang vindt dat de cultuurhistorie en het Beschermde Dorpsgezicht Sloten bescherming verdienen: “En ik vind het prachtig dat een grote stad als Amsterdam, want we zijn wel gegroeid sindsdien, dat wij ook nog zulke prachtige plekken binnen onze gemeentegrenzen hebben. Ik denk dat het Amsterdam blijvend verrijkt dat er dorpse kernen zijn met een eigen sfeer en eigen traditie en ik hoop dat Sloten ook de komende honderd jaar zijn prachtige historie en tradities mag bewaren.” De burgemeester beloofde nog eens terug te komen naar Sloten voor een uitgebreider bezoek met een rondleiding, waar nu helaas geen tijd voor was.

Burgemeester Femke Halsema was erg gecharmeerd van de mooie historische Slotense dorpskern. Foto: Janine Kerste.

Dank aan de sponsoren
De productie van de gedenksteen en de restauratie van de GEB-deurtjes hadden niet gerealiseerd kunnen worden zonder de ruimhartige bijdragen en hulp van vele inwoners en bedrijven uit het dorpsraadgebied en daarbuiten, diverse medewerkers van Alliander, de afdeling Openbare Verlichting van de gemeente Amsterdam, stadsdeel Nieuw-West, de Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen, de Dorpsraad Sloten-Oud-Osdorp en zijn werkgroep Historie.

Tamar Frankfurther; 17 september 2022.

Zie ook: www.at5.nl/artikelen/216864/sloten-100-jaar-geleden-geannexeerd-geen-feestdag-maar-ook-geen-dag-om-te-treuren

Zie ook: Oud-dorpsraadlid komt met voorstel gedenksteen ‘Sloten 100 jaar geannexeerd

Zie ook: Oude GEB-deurtjes achter de brandmelder worden gerestaureerd

Zie ook: De annexatie door Amsterdam sleurde Sloten de twintigste eeuw in. Het Parool 26 augustus 2022

* Overzicht artikelen over gedenksteen ‘Sloten 100 jaar geannexeerd en GEB-deurtjes in Sloten (pdf)

Maandag 12 september 2022 was het zover: Op uitnodiging van bewoners van de Osdorperweg heeft de stadsdeelcommissie Nieuw-West een fietstocht georganiseerd. Zo konden de politici zelf de onveilige situatie op de weg ervaren.

Ondanks jarenlange bewonersparticipatie in klankbordgroepen en uitkomsten uit diverse onderzoeken van de gemeente zelf, is het nog altijd erg gevaarlijk om als voetganger of fietser van deze weg te gebruik te maken.

Oud Osdorper Maureen Hardam legt aan de hand van haar collage uit hoe gevaarlijk de huidige verkeerssituatie voor fietsers en voetgangers op de Osdorperweg is. De leden van de stadsdeelcommissie luisteren aandachtig naar haar relaas. Foto: Renée Zwart.

Eindelijk groot onderhoud op halve weg
Een van de betrokken bewoners, Hans de Waal, deelde de dagelijkse ervaringen van fietsers en voetgangers op een van de gevaarlijkste wegen in Amsterdam met de stadsdeelcommissie (SDC).

Uit de bewonersbrief van 12 september wordt duidelijk dat het groot onderhoud – na maanden uitstel – nu eindelijk gaat plaatsvinden op de (noordelijke) helft van de Osdorperweg tussen de N200 (Halfweg) tot aan de Joris van den Berghweg.

Omdat men verwacht dat de weg daardoor ‘fietsvriendelijker en autoluw’ wordt, zal op dat deel van de weg rood asfalt worden aangebracht. Ondanks herhaalde verzoeken wordt het (zuidelijke) stuk van de Osdorperweg tussen de Joris van den Berghweg en de Ookmeerweg nu níet meegenomen in het groot onderhoud. Op een later tijdstip neemt de gemeente pas het besluit hoe en wanneer het achterstallig onderhoud van dat stuk weg het beste kan worden verholpen.

Veel minder en langzamer rijdend verkeer
Na de werkzaamheden zal op de hele weg een maximum snelheid van 30 kilometer per uur gaan gelden. Doel van de herinrichting van de weg is dat het aantal verkeersbewegingen afneemt naar minder dan 6.000 voertuigen per etmaal en dat gevaarlijke verkeerssituaties, die nu nog vooral bestaan als gevolg van het rijgedrag van het vrachtverkeer en de vele snelheidsovertreders, tot het verleden behoren.

Als blijkt dat de maatregelen níet leiden tot maximaal 6.000 voertuigen en de weg onveilig blijft, dan is de kans groot dat een knip in de weg onvermijdelijk wordt. De Osdorperweg wordt dan een weg waarop alleen bestemmingsverkeer nog welkom is. De weg zal dan niet langer de aantrekkelijke sluiproute van Nieuw-West naar de N200 en de A9 zijn.

Fietsers en voetgangers: aangeschoten wild
Oud Osdorper Maureen Hardam had middels een collage in beeld gebracht hoe onveilig de situatie nu is. De Osdorperweg is, in strijd met de algemene veiligheids- en verkeersrichtlijnen die op deze smalle dijkweg (erfontsluitingsweg) gelden, op sommige delen nog geen 5,5 meter breed met daarbij een stoep van slechts 55 centimeter. Deze verkeerssituatie is met recht ‘onveilig’ te noemen, omdat zwaar vrachtverkeer, tractoren en overige weggebruikers elkaar op deze smalle weg ook nog eens passeren. “Met name fietsers en voetgangers zijn ‘aangeschoten wild’, omdat er geen ruimte voor uitwijken is en er structureel te hard wordt gereden. Dat geldt óók op het gedeelte van de weg waar nu al 30 kilometer per uur als maximum snelheid geldt. Kortom, zo concludeerde Hardam, “het is helaas wachten op een ernstig ongeluk!”

Effectief zonder handhaving?
Ray Kentie en Mireille de Ridder, beiden lid van de Dorpsraad maar in dit geval vooral bezorgde bewoners, gaven aan blij te zijn, dat na decennialang overleggen en debatteren eindelijk door de gemeente is vastgesteld dat de Osdorperweg geen deel uitmaakt van het hoofdwegennet van Amsterdam. De Dorpsraad is ook blij dat de hele weg een 30 kilometer-zone wordt. Tegelijkertijd waren alle Oud Osdorpers het erover eens dat de instelling van deze maximumsnelheid mooi klinkt, maar dat dit zónder handhaving op snelheid niets voorstelt en dat het veranderen van kleur van het asfalt niet het gewenste resultaat zal opleveren: een veilige weg voor álle weggebruikers.

Mireille de Ridder; 14 september 2022.

Voor meer informatie zie ook: www.theodurenkamp.nl/artikelen/osdorperweg-vanaf-10-oktober-7-maanden-op-de-schop.

Op vrijdag 16 september 2022 zal de burgemeester van Amsterdam, Femke Halsema, samen met de voorzitter van de Dorpsraad Sloten-Oud Osdorp, Sjoerd Jaasma, de gedenksteen onthullen als herinnering aan de annexatie van de gemeente Sloten in 1921, nu ruim een eeuw geleden.

Tevens zullen zij de twee gerestaureerde deurtjes van de Gemeente-Electriciteitswerken (later GEB) onthullen. De deurtjes bevinden zich in dezelfde muur als de gedenksteen, naast het Politiebureautje Sloten. Achter het ene deurtje huist nu de originele bedrijfstelefoon uit 1932 en achter het andere zit de tijdcapsule met herinneringen van dorpsbewoners anno nu.

De gedenksteen (boven) en de GEB-deurtjes achter de brandmelder en naast het Politiebureautje aan de Sloterweg zijn nu nog afgedekt door houten platen; 2 september 2022. Foto: Guido Frankfurther.

Iedereen is van harte welkom
Iedereen is van harte uitgenodigd om de officiële onthulling te komen bijwonen. Verzamelen op het Dorpsplein van Sloten. Burgemeester Halsema wordt rond 16.30 uur verwacht voor de onthulling. Hierbij is uiteraard ook een belangrijke rol weggelegd voor dorpsraadsvoorzitter Sjoerd Jaasma en voor de initiatiefnemer van beide projecten, Guido Frankfurther.

Veel dank gaat uit naar
Het tot stand komen van de gedenksteen en de restauratie van de deurtjes was niet mogelijk zonder ruimhartige bijdragen en hulp van vele inwoners en bedrijven uit het gebied van de dorpsraad en daarbuiten, diverse medewerkers van Alliander, de afdeling Openbare Verlichting van de gemeente Amsterdam, stadsdeel Nieuw-West, de Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen, de Dorpsraad Sloten-Oud Osdorp en de tomeloze inzet van oud-bewoner van Sloten, Guido Frankfurther.

Tamar Frankfurther; 13 september 2022.

Zie ook: Oud-dorpsraadlid komt met voorstel gedenksteen ‘Sloten 100 jaar geannexeerd’

De kop van dit artikel klinkt vreemd, omdat iets wat de gemeente officieel zegt te willen beschermen natuurlijk automatisch al door hen beschermd zou moeten worden.

Dat er tóch actiegevoerd moet worden om Sloten te beschermen, komt doordat de gemeente Amsterdam meewerkt aan een te hoog en dus niet passend bouwplan op de plek van de vroegere garage Kuykhoven.

Maakt de historische kern Sloten kapot
Het grootste bezwaar tegen dit bouwplan op de hoek van de Sloterweg en de Lies Bakhuyzenlaan is dat het te hoog is: twee verdiepingen en een schuin dak. Alle omliggende huizen hebben één woonlaag en een dak. Eén bouwlaag zou hier wél passend zijn. De buren in de naastgelegen landarbeiderswoninkjes uit circa 1880 zouden na de bouw van dit project – en de kleine verbreding van de Lies Bakhuyzenlaan – nog maar weinig daglicht in hun woonkamer hebben.

Steun de petitie: “Politiek, maak belangenafweging”
De Dorpsraad Sloten-Oud Osdorp stelde een petitie op om Sloten te beschermen. De kern van de boodschap: “Het bouwplan is juridisch toegestaan, maar niet alles wat kán moet je ook wíllen.” De stadsdeelpolitici kregen tot nu toe geen kans om te zeggen wat zíj ervan vinden. De vergunning is nog niet verleend. De politiek is nu aan zet om de belangen af te wegen tussen enerzijds de financiële belangen van de projectontwikkelaar en anderzijds de bescherming van het beschermde Sloten en het behoud van woongenot van de omwonenden. Bovendien moeten de gevolgen van een bouwplan voor de openbare ruimte straks wel openlijk worden besproken.

Iedereen, ook als u niet op Sloten woont, kan meedoen. Denk eraan om na het stemmen via de mail uw stem nog even te bevestigen.

Voor de petitie zie: petities.nl/petitions/bescherm-het-beschermd-dorpsgezicht-sloten?locale=nl.

Onverwacht werden de bezoekers aan Natuurgebied ‘De Oeverlanden’ en de eigenaar van restaurant Aquarius begin augustus 2022 – nog midden in het vakantieseizoen – geconfronteerd met een afgesloten brug.

Het gaat om de cruciale verbindingsbrug die direct toegang verleent aan het strandje, de pont en Aquarius bij de Nieuwe Meer. Bestuurslid van de vereniging ‘De Oeverlanden Blijven!’, Nico Jansen deed uiteraard navraag bij de gemeente.

Hoe kan de gemeente aan de ene kant streven naar een betere toegankelijkheid van De Oeverlanden en tegelijkertijd zeggen dat de allerbelangrijkste toegangsbrug voor onbepaalde tijd wordt afgesloten? Foto: Erik Swierstra.

Rot in de brugpijlers
Nico: “We kregen pas wat te horen toen wij zelf navraag gingen doen bij de gemeente waarom deze belangrijke toegangsbrug nog altijd is afgesloten. Men zei toen dat tijdens de geplande renovatie van de brugrelingen ontdekt was dat er rot zit in de bovenliggers van de pijlers waarop het brugdek rust. Meteen werd ook medegedeeld dat het werk dat oorspronkelijk slechts enkele dagen in beslag zou nemen nu een onbepaalde tijd gaat duren.”

Snel herstellen of vervangende brug
“De vereniging ‘De Oeverlanden Blijven!’ en de heer Banshi van Aquarius vinden dat niet acceptabel. We hebben daarom aan de gemeente gevraagd om de brug snel te herstellen of – als het niet anders kan – een tijdelijke brug neer te leggen. Zo’n brug lag hier kortgeleden ook tijdens de werkzaamheden aan de Oude Haagseweg en dat zou dus nu ook moeten lukken”, zo laat Nico weten.

De gedeeltelijk gedemonteerde brug, met op de voorgrond de door houtrot aangeaste pijlers. Foto: Erik Swierstra.

Herstel kan snel en brug wat breder
Diverse handige vrijwilligers van De Oeverlanden zijn eens naar de brug gaan kijken. Zij zijn van mening dat het helemaal niet zo ingewikkeld is om deze brug te repareren: “Wij denken dat deze klus in een paar weken geklaard kan worden: Je kunt op basis van de bestaande drie pijlers, die elk uit twee palen van liefst 45 bij 45 centimeter bestaan, prima met nieuwe bovenliggers een betere brug maken. Door de pijlers iets in te korten waardoor het rot verdwijnt kan meteen een makkelijker overbrugging van het hoogteverschil gerealiseerd worden.

En als het aan ons ligt, zouden we graag zien dat de nieuwe brug meteen verbreed wordt naar drie meter. De toegenomen drukte kan dan beter en veiliger worden verwerkt. En het recreatiedeel van De Oeverlanden krijgt meteen een betere toegang voor de hulpdiensten. Allemaal punten waar de gemeente ook achter zou moeten staan. Een wat bredere brug zou ook prettig zijn voor de bevoorrading van Aquarius.”

Tamar Frankfurther; 8 september 2022.

Op 24 augustus 2022 overleed Leo Barlag op 90-jarige leeftijd. Geboren op 17 oktober 1931 groeide hij op aan de Osdorperweg.

Twee gebeurtenissen tekenden zijn leven: de dood van zijn vader toen hij 7 jaar was en de Tweede Wereldoorlog.

Leo Barlag (1931-2022).

Werkzaam in het groen
Door de oorlog ging hij niet veel naar school en op jonge leeftijd ging hij aan het werk op de tuinderij van zijn vader aan de Raasdorperweg. Als 27-jarige trad hij in dienst bij de plantsoenendienst van de gemeente Amsterdam. Leo volgde een driejarige avondopleiding en werd voorman-hovenier aan de Piet Wiedijkstraat in Osdorp. In die jaren legde hij groen aan in Nieuw-West.

Noodwoning aan Osdorperweg
Inmiddels was hij in 1955 getrouwd met Marietje Steen met wie hij een ‘noodwoning’ betrok aan de Osdorperweg. De noodwoning bestond uit een oude directiekeet die hij in Amstelveen gekocht had. Hij plaatste deze op een stukje land aan de Osdorperweg 803. Leo timmerde er regelmatig een stuk aan als er een kind op komst was.

Accordeon
Leo speelde zijn hele leven accordeon. Hij was lid van Accordia, maar omdat die ’s zomers vakantie namen, richtte hij een eigen accordeonclub op, ‘de Vakantiespelers’. Ook zijn vrouw was hiervan lid. De Vakantiespelers traden op in veel bejaardenhuizen in en om Amsterdam.

Bijzondere herinneringen vastgelegd
Leo is altijd nauw betrokken geweest bij het gebied van Oud Osdorp. Zo verrichtte hij destijds de jaarlijkse tuinkeuringen. In 2013 deed hij mee aan het interviewproject van de werkgroep Historie Sloten-Oud Osdorp. Zijn film waarin hij herinneringen ophaalt uit zijn lange leven kreeg een plek op de website van Geheugen van West. In dit interview spreekt hij onder andere over het uitvenen van de polder De Eendracht in de jaren dertig en de periode van de Tweede Wereldoorlog. Het interview is te zien via deze link.

Groot gezin
Leo en Marietje kregen 6 kinderen. Hun gezin bestond uit 18 kleinkinderen en 8 achterkleinkinderen. Sinds eind 2009 woonden Leo en Marietje in een seniorenappartement aan de Mientekade in Halfweg met uitzicht op het landelijke gebied waar zij hun hele leven hebben doorgebracht. In 2016 verhuisde hij met zijn vrouw naar verzorgingshuis Eigen Haard in Zwanenburg, alwaar Marietje na 6 weken overleed.

Op 29 augustus kreeg Leo na een afscheidsdienst zijn laatste rustplaats bij zijn vrouw op het R.K.-kerkhof in Halfweg.

Op een bankje in de hemel

Zitten zij samen, zij aan zij

Als engelen weer samen

Hun leven was voorbij

Heel even was er een scheiding

Met veel pijn in het hart

Maar in de hemel weer bij elkaar

Niet ieder apart

De handen ineen gestrengeld

Een zachte, diepe zucht

Zo zitten zij daar samen

Op dat bankje in de lucht

Theo Durenkamp; 5 september 2022.

Langs het pad van de begraafplaats achter de Sint-Pancratiuskerk staat een dode treures met een engeltje erin. Met enige regelmaat werd er in het voorbijgaan gesproken over het weghalen van deze boom, alleen er was iets mee. Maar wat?

Regelmatig stonden er bloemen bij de dode treures; een steekvaas met witte rozen of een madeliefjesplant. Van wie kwamen die en waarom werden ze dáár achtergelaten? Onlangs kregen we antwoord op al deze vragen.

Toen u deze bijzondere geschiedenis nog niet kende, liep u nietsvermoedend voorbij aan de dode treures langs het pad dat naar de begraafplaats leidt. Nu weet u dat het engeltje in de boomholte waakt over al die kindertjes die daar begraven zijn. Een mooi gedenkteken gaat ervoor zorgen dat zij nooit vergeten kunnen worden.
Foto: Jenno Fabriek.

Die rozen zijn voor mijn ‘vergeten’ zusje
Een zoon die bloemen kwam brengen voor zijn moeders uitvaart aan de pastorie bij uitvaartverzorging de Jong. De man liep met een steekvaas met witte rozen onder de poort door naar de begraafplaats. Later zagen wij die vaas bij de dode treures staan. Toen wij deze man een paar weken later opnieuw zagen, spraken wij hem aan met de vraag voor wie die rozen waren.

Hij vertelde dat zijn oudere zusje daar begraven lag. Hij had lange tijd nooit van haar bestaan geweten. Totdat zijn moeder begon te dementeren en vertelde over zijn zusje. Sindsdien brengt hij regelmatig bloemen voor haar mee. “Maar”, zo zei hij, “mijn zusje is lang niet de enige die hier begraven ligt.”

Ongedoopten niet in gewijde grond
Tot ver in de jaren zestig was het niet toegestaan om ongedoopten in de gewijde grond van een katholieke begraafplaats te begraven. Op veel katholieke begraafplaatsen werden daarom kindjes die te vroeg of stil geboren werden achter de heg begraven. Zo ook bij de Sint-Pancratiuskerk. Hoewel deze plek – langs het pad dat toegang verleent aan de begraafplaats duidelijk zichtbaar is – valt dit wél buiten de gewijde aarde.

Voor iedereen die al langere tijd bekend is met de begraafplaats was dus volkomen duidelijk waarom die dode boom nooit gekapt mag worden. Dat was al die jaren het herkenningsteken van de begraafplaats van hun anonieme familielid. En, nu we dit weten, zal die boom ook altijd blijven staan. Wel is inmiddels de gevaarlijk overhellende tak verwijderd.

Monument voor ongedoopte kindertjes
Op diverse katholieke begraafplaatsen in Nederland staan tegenwoordig monumenten voor ongedoopte kinderen. Dat leek ons ook een mooi idee voor de Sint-Pancratiusbegraafplaats. Met dat plan zijn we naar Steenhouwerij Lavertu, gevestigd tegenover Westgaarde, gegaan. De eigenaar van de steenhouwer, Ilse Maes, was meteen enthousiast en “had ergens nog wel een mooie steen hiervoor liggen”. Vervolgens heeft Lavertu de gedenksteen in overleg met ons gemaakt heeft en het bedrijf schenkt deze steen nu aan de begraafplaats.

Oproep: Wie kent namen van wie hier begraven liggen?
Op 9 oktober 2022 zal om 11.30 uur een speciale viering worden gehouden in de Sint-Pancratiuskerk. Na afloop wordt de steen onthuld wordt en de pastoor zal de plek waar de kindjes begraven liggen alsnog zegenen. Een gedenksteen ook bedoeld voor alle overleden kindje die werden begraven op deze begraafplaats.

Bij deze gelegenheid zou de pastoor graag de namen van zoveel mogelijk kinderen, die hier begraven liggen, hardop noemen. Of, wanneer zij nooit een naam hebben gekregen, dan zou hij graag de familienamen uitspreken van de gezinnen, die een kindje onder de boom hebben moeten begraven. in het begrafenisregister van de kerk staan in ieder geval drie kinderen genoemd die onder de treures zijn begraven in 1912 en 1913.

Het zou prachtig zijn om al die kindjes nu dan eindelijk uit de vergetelheid te bevrijden en hun – of de familienamen – hardop uit te spreken. Dat verdienen ze. U kunt de namen opgeven via de mail: info@pancratiussloten.nl.

Treures is kind van boom aan de Osdorperweg
“Deze helaas nu dode treures op Sloten heeft een bijzondere geschiedenis”, zo weet landschapsarchitect Mirjam Koevoet te vertellen: “De treures op Sloten is een kind van de treures bij de Oude Begraafplaats van de vroegere Sint-Pancratiuskerk in Oud Osdorp.”

De parochianen kerkten tot 1901 in het kerkgebouw aan de Osdorperweg. De kerk stond naast het huidige adres Osdorperweg 532. Nadat de kerk is afgebroken, zijn slechts enkele grafstenen bewaard gebleven, maar wat er nog resteert heeft wel de gemeentelijke monumentenstatus. De landschapsarchitect: “Rond 1900 zijn ze gaan bouwen aan de nieuwe kerk aan de Sloterweg.

Rond die tijd is ook de nieuwe begraafplaats achter de kerk aangelegd en is hier een stek van de Osdorpse treures geplant. Een prachtig symbool van continuïteit hoe de treures als het ware met de kerk meeverhuisde. Treuressen met hun hangende takken verbeelden de gevoelens van de rouw goed en zijn daarom regelmatig op begraafplaatsen te vinden.”

Koevoet vertelt dit, en ook andere wetenswaardigheden over Oud Begraafplaats in Osdorp, in een filmpje. “Deze film bevat één fout”, zo laat correspondent Oud Osdorp en voormalig hoofd van de Sint-Jozefschool op Sloten, Theo Durenkamp weten: “De school die vanuit de parochie werd gesticht betreft niet, zoals hier onjuist wordt beweerd, de school aan het begin van de Lutkemeerweg. Die is pas in 1929 als openbare lagere school gebouwd.

Het betreft de Sint-Jozefschool die in 1914 naast de kerk in Sloten werd geopend. Deze school werd in 1988 wegen een gebrek aan leerlingen gesloten.” Sindsdien is er nog flink verbouwd aan het pand waarin tegenwoordig basisschool De Driesprong voor speciaal onderwijs gevestigd is.

Programma ‘Andere Tijden’ gaf uitleg
Wie meer wil weten over het begraven van niet gedoopte kinderen buiten de gewijde aarde op katholieke begraafplaatsen, klikt hier voor het artikel van de redactie van het TV-programma ‘Andere Tijden’ van 20 november 2001. De aflevering die toen is uitgezonden is hier te bekijken.

Angela en Jenno Fabriek-de Jong; 28 augustus 2022.

Op 9 augustus 2022 heeft hoofdmonteur en leermeester Rob Teffer van Liander de oude telefoon van Wijkstation T.307 aan de Osdorperweg bevestigd in de muur naast het Politiebureautje aan de Sloterweg.

Om precies te zijn: in de linker van de twee aanwezige GEB-kasten. De rechter kast blijft gereserveerd voor het plaatsen van de tijdcapsule.

Hoofdmonteur en leermeester Rob Teffer van Liander plaatst de oude telefoon in de linker GEB-kast aan de Sloterweg.

Verhuizing van Osdorperweg naar Sloterweg
Bij Liander geldt deze omschrijving van het telefoontoestel: “waterdicht wandtoestel Ericsson met aardtoets type 1949 Htf 2318 BPZ-I”. Rob heeft dit toestel al een paar weken geleden uit het linker kastje van het wijkstation (uit 1932) aan de Osdorperweg tegenover nummer 12 verwijderd. Dat deed hij op verzoek van zijn collega Marcel Klein, uitvoerder Elektra. Liander vindt dit een bijzonder leuk project en voert de verplaatsing geheel belangeloos uit.

Oud telefoontoestel in het linker kastje.

Föhn in de dienstauto
Voor Rob Teffer was het nog best wel een klus alles weer netjes in de nieuwe kast te krijgen. Rob: “Het stoffen telefoonsnoer was grotendeels vergaan, maar ik heb het beste gedeelte eruit weten te halen. De rode sticker aan de bovenzijde heb ik voorzichtig losgemaakt uit de oude kast met een haarföhn. Altijd handig als je van alles bij je hebt in je dienstauto.”

GEB-telefoons gebruikt door het Verzet tijdens WOII
Eerder gingen we ervan uit dat deze telefoon uit 1932 is. Dat is namelijk het jaar waarin het wijkstation aan de Osdorperweg in gebruik werd gesteld. Rob ging daaraan twijfelen. Na het verwijderen van het toestel, werd namelijk het opschrift met het getal ‘1949’ zichtbaar. Is dat een jaartal? Het is natuurlijk altijd mogelijk dat het toestel uit 1932 al vrij snel defect was en toen vervangen is. Rob: “Wat ik wèl zeker weet, is dat dit type telefoon in de wijkstations van het GEB in de oorlog door het Verzet werd gebruikt. Het GEB-netwerk was een gesloten circuit dat helemaal losstond van het gewone telefoonnetwerk. Het Verzet kon zo geheime boodschappen doorgeven zonder dat de Duitse bezetter dat doorhad. Of deze specifieke telefoon daar ook voor is gebruikt, kan ik uiteraard niet met zekerheid zeggen.”

Tijdcapsule achter rechter deurtje
Straks worden ook de beide vernieuwde deurtjes in de muur achter de brandmelder teruggeplaatst. Op het linker deurtje – dat naar boven openklapt – komt een slot. Hoofdveldwachter Ben Meijer krijgt de sleutel, zodat hij de telefoon aan belangstellenden kan tonen.

De kast achter het rechterkastje deurtje wordt dan gevuld met de tijdcapsule. Dit kastje wordt wèl afgesloten tot er ooit weer een renovatie noodzakelijk zal blijken. Later dit jaar zal burgemeester Femke Halsema zowel de gedenksteen ‘100 jaar annexatie Sloten’ als de GEB-deurtjes feestelijk komen onthullen.

De foto’s zijn gemaakt door Guido Frankfurther

Tamar Frankfurther; 17 augustus 2022.

Zie ook: Het oude wijkstation aan de Sloterweg krijgt weer een originele GEB-telefoon

* Overzicht artikelen over gedenksteen ‘Sloten 100 jaar geannexeerd en GEB-deurtjes in Sloten (pdf)