Toen en Nu in Sloten-Oud Osdorp

In het landelijke gebied van Sloten-Oud Osdorp is in de loop der jaren veel veranderd, maar er zijn ook plekken die nog sterk lijken op hoe het vroeger was. 

Soms zijn er kleine veranderingen, soms grotere. In deze rubriek van de hand van Erik Swierstra van de Werkgroep Historie worden telkens oude en nieuwe foto’s van een bepaalde situatie naast elkaar geplaatst om zo ‘Toen en Nu’ in Sloten-Oud Osdorp te tonen.

Speeltuin Sloten

Sinds 1921 is er een speeltuin te Sloten.

Kort na de annexatie door Amsterdam richtten lokale ondernemers en bewoners een eigen speeltuin op.

Bescherming van jonge Slotenaren
Zij deden dit om hun jeugd te beschermen tegen het groeiende aantal motorvoertuigen op de Sloterweg. Totdat Rijksweg 4 vanaf het Aalsmeerplein naar Den Haag in 1938 werd geopend, liep immers de enige route vanuit Amsterdam naar Schiphol dwars door het dorp en via de Sloterbrug.

Kleine aanpassingen in meer dan 100 jaar
In Amsterdam waren er in de voorgaande decennia al diverse speeltuinen opgericht. Deze speeltuin was vanaf de Sloterweg toegankelijk via een groot houten hek met daarboven een duidelijke tekst ‘Amsterdamsch Speeltuin Verbond, afd. Sloten’. Erachter staat sinds de jaren dertig een houten gebouw waarin allerlei activiteiten worden georganiseerd. Zowel het gebouw als het hek zijn van uiterlijk veranderd. Het gebouw, vroeger donker gekleurd, was in de jaren zeventig lichtgrijs en tegenwoordig wit. Sinds vorig jaar liggen er zonnepanelen op het dak.

Knotwilgen van honderd jaar
Links van het speeltuingebouw stond een klein ‘beheerdershuisje’ met plat dak, dat is inmiddels vervangen door een huisje met een schuin dak dat de naam ‘Snoephuisje’ draagt. Op dagen dat de ‘Tuin van Sloten’ in het speeltuingebouw is gesloten, is het Snoephuisje in regelmatig geopend. Zo is er toezicht en kunnen kinderen en hun begeleiders wat lekkers aanschaffen.

Het mooie houten hek met bord heeft plaats gemaakt voor een saai groen ijzeren hek zonder aanduiding dat hier een speeltuin is. Dit hek moet nu voorkomen dat vandalen ’s avonds en ’s nachts de speeltuin kunnen betreden. Op het rechter deel van het hek staan de naam en huisregels van de speeltuin vermeld. Het hek veranderde in de afgelopen eeuw, maar langs sloot staan nog altijd dezelfde knotwilgen.

Lees verder…

Amsterdamsch Speeltuin Verbond – Afdeling Sloten; jaren veertig.
Foto: collectie www.stelling-amsterdam.nl.

Het clubgebouw en beheerdershuisje met een duidelijk bord van
het Amsterdams Speeltuin Verbond, Afdeling Sloten; 1969.
Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.

Een saai groen ijzeren hek – dat effectief vandalen kan weren – vormt nu de entree tot de Speeltuin Sloten; mei 2023. Foto: Erik Swierstra.

De Veenderijbrug in de Osdorperweg

De Osdorperweg vormt al eeuwenlang de verbinding tussen Sloten, (Oud) Osdorp en Halfweg.

Aan het noordwestelijke einde, vlak bij de grens met Halfweg, ligt een brug over de Osdorpervaart. Deze vaart is gegraven in de jaren twintig van de 20e eeuw toen de Osdorper Binnenpolder-Noord werd verveend. Na droogmaking in 1937 werd dit Polder De Eendracht. De bij het afgraven vrijkomende turf werd per schuit via deze vaart naar de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder en verder getransporteerd.

Om de schuiten doorgang te verlenen kwam er in de Osdorperweg een houten ophaalbrug. Vanaf de jaren veertig verviel het scheepvaartverkeer en werd de brug vervangen door een vaste betonnen brug. In 2013 was deze brug (nummer 639) aan vervanging toe en in 2014 werd de huidige brug met witte brugleuningen gebouwd. In 2017 kreeg deze de naam ‘Veenderijbrug’, naar de veenderijen die hier in de eerste helft van de 20e eeuw waren.

De houten ophaalbrug in de jaren twintig.
Foto: Collectie Werkgroep Historie Sloten-Oud Osdorp.

De betonnen brug uit de jaren veertig in 1967.
Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.

De nieuwste brug, de ‘Veenderijbrug’, met witte leuningen en het verse wegdek van de Osdorperweg in 2023. Foto: Erik Swierstra.

Rechthuis, schoolplein en Dorpsplein

Als er één plek in de afgelopen honderd jaar vaak veranderd is, dan is het wel het Slotense pleintje dat sinds 1991 officieel de naam ‘Dorpsplein’ draagt. 

In het hart van het Dorp Sloten stond aan de Sloterweg 1230 het eeuwenoude Rechthuis, dat zo zeer in verval was geraakt dat het in 1951 is gesloopt. Rechts daarvan staat sinds 1866, toen nog aan het adres Sloterweg 1226, het Politiebureautje van Sloten. Na de sloop van het Rechthuis ontstond een open ruimte die dertig jaar lang als speelplaats van de naastgelegen Sloterschool werd gebruikt.

Na archeologische opgravingen in 1991 werd er een nieuw sfeervol Dorpsplein ingericht. Het plein oogt alsof het er altijd al zo bijlag, maar het is dus slechts drie decennia jong. De oude dorpspomp stond voorheen naast het Politiebureautje en heeft na herstel in de jaren negentig een prominente standplaats gekregen op het Dorpsplein. Het plaatje op de achterzijde van de pomp herinnert daar nog aan.

De rode brandmelder staat sinds 1933 naast het Politiebureautje en werd in 1991 een klein beetje verplaatst. Daarachter is sinds 2022 de plaquette te zien die herinnert aan de annexatie van Sloten door Amsterdam in 1921. Met rechts daarnaast de GEB-deurtjes. Alleen het linker deurtje met daarachter een originele telefoon kan nog worden geopend. Achter het andere deurtje ligt een tijdscapsule te wachten op ontdekking over vele jaren.

Op de eerste foto uit 1939 is het Rechthuis te zien met het Politiebureautje.
Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.

Op de tweede foto uit 1956 de desolate vlakte na de sloop van het Rechthuis. De beide nog bestaande huisjes aan het Dorpsplein zijn goed zichtbaar.
Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.

Op de derde foto uit 1969 de open plek naast het Politiebureautje na het verdwijnen van het Rechthuis, rechts zijn de dorpspomp en de brandmelder te zien. Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.

Op de vierde foto uit 1984 is het betegelde speelterrein zichtbaar met de basketbalpalen en er achter de huidige Sloterkerk uit 1861.
Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.

Op de vijfde foto uit 2007 het uit 1991 daterende Dorpsplein met de herplaatste dorpspomp, links de Sloterkerk. Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.

Op de zesde foto uit 2023 het in 2017 door Stadsherstel Amsterdam opgeknapte Politiebureautje, waarin sindsdien een winkeltje is gevestigd. Rechts daarvan de rode brandmelder en erachter de plaquette uit 2022. Links een van de onlangs verwijderde oude prullenbakken. Foto: Erik Swierstra.

Akergemaal bij de Akersluis te Sloten

Het Akergemaal, bij de Akersluis aan de rand van het dorp Sloten, is gebouwd in 1952 voor de bemaling van de Sloterpolder.

In de jaren vijftig en zestig werd in deze polder een groot deel van de Westelijke Tuinsteden gebouwd, met als middelpunt de Sloterplas. Het gemaal zorgt voor ‘droge voeten’ voor de bewoners van de tuinsteden. Het water van de wijken Slotervaart, Osdorp en omgeving wordt door dit gemaal uitgepompt naar de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder en vandaar verder naar het Noordzeekanaal.

Sinds 1990 heeft de Molen van Sloten hierin een ondersteunende taak.

Het gemaal in 1953, een jaar na de bouw, in een nog kale omgeving. In de tuin staat de net geplante kastanjeboom.

Foto uit 1953: Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam.

In 2023 gaat het gebouw bijna geheel schuil achter de nu grote kastanjeboom, die in mei volop in bloei stond.

Foto uit 2023 gemaakt door Erik Swierstra.

Hoek Lutkemeerweg / Osdorperweg

De Lutkemeerschool op de hoek van de Osdorperweg op 12 juli 1967 en op 19 juni 2023.

In 1967 was het uit 1929 daterende schoolgebouw nog gewoon in gebruik als lagere school voor de kinderen van Oud Osdorp. Drie moeders met kinderwagens passeren de school en de ernaast gelegen schoolmeesterswoning uit 1865. Deze is inmiddels op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst.

Op deze foto staan drie moeders uit Oud Osdorp, die net terugkomen van het spreekuur van de zuigelingenzorg dat dokter Faber uit Sloten in Oud Osdorp hield. Achter de voorste kinderwagen loopt Joni Kuiper die nog altijd aan de Osdorperweg 523 woont. In de wagen ligt Martin en op het randje voor zijn moeder staat de wat oudere Bert Kuiper, die meeging. Joni is de echtgenote van Ko Kuiper. In de toenmalige Lutkemeerschool organiseerde de dokter in een ruimte rechts van de ingang dit spreekuur. Links na de entree was de gymzaal. Van de andere moeders is niet bekend wie dat zijn.

Foto uit 1967: Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam.

In 2023 is het voormalige schoolgebouw in gebruik als broedplaats voor kunstenaars. Een opvallend fenomeen sinds enkele jaren zijn de ooievaars die hun nesten bouwden op de schoorstenen. In 2023 zijn alle vier schoorstenen in gebruik voor ooievaarsnesten, waar dit jaar zeven ooievaars werden geboren.

Foto uit 2023 gemaakt door Erik Swierstra.