Toen en Nu in Sloten-Oud Osdorp

In het landelijke gebied van Sloten-Oud Osdorp is in de loop der jaren veel veranderd, maar er zijn ook plekken die nog sterk lijken op hoe het vroeger was. 

Soms zijn er kleine veranderingen, soms grotere. In deze rubriek van de hand van Erik Swierstra van de Werkgroep Historie worden telkens oude en nieuwe foto’s van een bepaalde situatie naast elkaar geplaatst om zo ‘Toen en Nu’ in Sloten-Oud Osdorp te tonen.

De Sloterbrug bij Badhoevedorp

Sinds 1879 ligt er een brug over de Ringvaart van de Haarlemmermeer tussen Sloten en Badhoevedorp.

De oorspronkelijke smalle draaibrug werd door het drukker wordende verkeer een ‘bottleneck’. De ruim tachtig jaar oude brug werd in 1962 vervangen door een toen moderne ophaalbrug. De nieuwe brug ligt links van de vroegere brug. Vanaf 2018 waren er plannen om deze inmiddels ruim zestig jaar oude brug te vervangen door een nieuwe brug. Wegens geldgebrek gaat dat niet door en krijgt de brug groot onderhoud. Wat steeds is gebleven is een plaatsnaambord ‘Badhoevedorp’ aan de Slotense kant van de brug, die behoort tot de gemeente Haarlemmermeer.

Zie ook:
* Geschiedenis van de Sloterbrug
* Bestaande Sloterbrug opknappen en herprofilering in Badhoevedorp

Dorpshuis Sloten aan de Nieuwe Akerweg 14

Als vervolg op de aflevering van ‘Toen en nu’ over het Wees- en Armenhuis aan de Akerpolderstraat / Nieuwe Akerweg, nu het buurpand, tegenwoordig het Dorpshuis Sloten.

Dit werd in de jaren zestig gebouwd als recreatieruimte voor het bejaardenhuis (voorheen weeshuis). Om deze nieuwe ruimte te kunnen bereiken, werd een loopbrug over de sloot aangelegd. Nadat de laatste bejaarden het gebouw in 1972 hadden verlaten werd het pand in januari 1973 gekraakt.

De voormalige recreatiezaal kreeg een nieuwe bestemming. Jongerencentrum Smoes organiseerde hier vanaf 11 mei 1974 zijn activiteiten. Het Dorpshuis met het adres Nieuwe Akerweg 14 kreeg in 1978 een entree met een nieuwe brug naast het voormalige bejaardenhuis aan het eind van de doodlopende Nieuwe Akerweg.

Vanaf 1977 kreeg de Dorpsraad Sloten-Oud Osdorp het beheer over de ruimte met Smoes tot 2000 als onderhuurder. Hierover heeft Kees Schelling in mei 2024 een lezenswaardig boek uitgegeven.

Het Dorpshuis is nog steeds in gebruik bij de Dorpsraad Sloten-Oud Osdorp. Sinds 2022 is er een nieuwe ‘werkgroep Dorpshuis Sloten‘ die het pand nieuw leven heeft ingeblazen. Na een renovatie in 2023 worden er nu regelmatig activiteiten voor en door dorpsbewoners en anderen georganiseerd. Deze staan vermeld in deze Nieuwsbrief en op de website Sloten-Oud Osdorp.

Zie ook:
* Geschiedenis Dorpshuis Sloten
* Een nieuw leven voor het Dorpshuis Sloten
* Dorpshuis Sloten
* Jongerencentrum Smoes

 

Osdorperweg hoek Vrije Geer

Tot halverwege de 20e eeuw was er aan het noordelijke einde van het dorp Sloten langs de Osdorperweg (tot 1922: Slimmeweg) een lintbebouwing van arbeiderswoningen, met de huisnummers 84-94.

Het was een weg met nog veel bomen en weilanden met weids uitzicht aan weerszijden. De stad was nog ver weg en er heerste een landelijke rust.

In 1960 kwam op deze plek een kruising met een nieuwe weg, de Vrije Geer, die met de Ditlaar als een soort rondweg om het dorp Sloten werd gelegd. Zwaar verkeer en doorgaand verkeer hoefde hierdoor niet meer door de smalle dorpsstraat te rijden. De arbeiderswoningen op het tracé van de Vrije Geer verdwenen maar verderop bleven enkele oudere huizen wel bewaard.

Ongeveer op de plek van de oude huisjes staat tegenwoordig het grote pand Osdorperweg 90 / 92. Erachter ligt het Natuurpark Vrije Geer. Links is er nieuwbouw uit de jaren tachtig te zien.

Het Wees- en Armenhuis te Sloten

Het Slotense Wees- en Armenhuis aan de Akerpolderstraat 9 t/m 47 werd in 1906 op een leeg terrein aan de rand van Sloten gebouwd. Het verving het oude huis in het dorp dat wegens bouwvalligheid moest worden afgebroken.

Het nieuwe huis werd, na de annexatie door de gemeente Amsterdam in 1921, een oudeliedentehuis. Het werd ingrijpend verbouwd, waarbij de zolderverdieping tot een derde woonetage werd omgevormd. Het tehuis bleef tot 1972 in gebruik, waarna het leeg kwam te staan. In 1973 namen krakers er hun intrek, totdat het pand vanaf 1976 beschikbaar kwam voor jongerenhuisvesting. Sinds 2011 worden de 20 huurwoningen successievelijk verkocht. Het pand kreeg in 2021 een grote opknapbeurt. Het kan er nu weer jaren tegen.

Zie ook het artikel uit 2021: Wees- en Armenhuis (1906) met zijn rijke historie kan er weer járen tegen

Boerderij ‘De Bijweg’ aan de Sloterweg 734

Tot halverwege de jaren vijftig stonden er tussen het Aalsmeerplein en het dorp Sloten vele boerderijen langs de Sloterweg.

De meeste hiervan zijn verdwenen t.b.v. de stadsuitbreidingen en deels ook vervangen door nieuwbouwwoningen. Een van de weinige die nog zijn overgebleven is boerderij ‘De Bijweg’ aan de Sloterweg 734.

Tot voor enkele jaren was deze boerderij nog bewoond, maar staat al weer geruime tijd leeg. De toekomst is onduidelijk. De elegante daklijst is vervangen door een rechte lijst, de luiken voor de ramen op de benedenverdieping ontbreken en de grote hooiberg is verdwenen. Het vroeger van begroeiing voorziene erf is enkele jaren geleden geheel kaalgeslagen. De boerderij staat er wat verweesd bij te wachten op een toekomstige bestemming…

Zie ook: Boerderij Sloterweg geen monument, maar tóch behouden.

Osdorperweg bij nr. 517

Het zuidelijke einde van de buurtschap Osdorp ligt ter hoogte van huisnummer 517. Osdorp werd sinds de jaren zestig overvleugeld door de Tuinstad Osdorp en werd daarom voortaan met Oud Osdorp aangeduid.

Op de eerste foto, van juni 1953, staat op het plaatsnaambord nog gewoon vermeld: ‘Osdorp, gemeente Amsterdam’. De stad was toen nog ver weg en er heerste nog een dorpse stilte. Op de tweede foto, van 12 juli 1967, stond de melkbus nog gewoon op straat en had het oude dorp nog veel hoge bomen. Het eerste huis heeft inmiddels een grote dakuitbouw gekregen. Het verkeersbord rechts geeft aan dat er een scherpe bocht in de weg is. Op de derde foto, van 19 juni 2023, zijn de meeste bomen verdwenen en heeft het huis een reeks aanbouwen gekregen. Om het inmiddels drukke verkeer wat te reguleren is er een drempel in de weg gekomen, met een maximum-snelheid van 30 km/h. Ook zijn er nu rood gekleurde fietsstroken.

Toen en nu: De Sloterweg 1934-2024

Deze keer een bijdrage van Nico Jansen en Jacob Veldhuisen die ‘Toen en Nu’ in beeld brengen aan de Sloterweg nabij de Margarethahoeve.

Sloterweg hoek Ditlaar

De oostelijke begrenzing van het dorp Sloten was sinds 1816 bij het Tolhuis. In 1901 verrees daar tegenover de Sint-Pancratiuskerk. Sindsdien wordt de oostkant van het dorp gedomineerd door de markante kerktoren.

In 1960 werd een oostelijke ‘rondweg’ om Sloten aangelegd, dit werd de Ditlaar, vernoemd naar de voormalige hofstede van dijkgraaf Ellard Ditelaar, die in de achttiende eeuw aan de Sloterdijkermeerweg heeft gestaan. 

Het doorgaand verkeer ging voortaan niet meer door het dorp. Tegenwoordig kan alleen lokaal verkeer er nog langs dankzij de ‘Sloterknip’. In de jaren zeventig verrees op de hoek een bedrijfspand met de naam ‘Ditlaar Staete’. Dit gebouw werd gesloopt in 2018 en in 2020 vervangen door hotel Greenstay Ditlaar.

Sloterweg 1301

In het westelijke deel van het dorp Sloten staat, tegenover de Speeltuin van Sloten, een groot opvallend wit huis op Sloterweg nr. 1301.

Er staan tegenwoordig grote bomen en struiken rond het huis, zodat het eigenlijk alleen goed te zien is in de periode dat de bomen geen blaadjes hebben. In de voortuin staat een monumentale kastanje. Achter het huis ligt een groot erf met tuin. De vroegere aanbouw aan de westzijde is inmiddels verdwenen.

Dit pand is gebouwd in het begin van de 20e eeuw. Van 1915 tot 1923 was het adres Akerweg A249, daarna Sloterweg 1301. Het huis bood vele jaren lang onderdak aan de praktijk van de locale huisarts van Sloten. Zijn praktijk strekte zich uit over Sloten en de Sloterpolder en ook Badhoevedorp viel binnen zijn bereik.

Lieuwe Albert sr. (Lieuwe) Faber (1890-1982) was decennia lang de huisarts van Sloten. Hij woonde overigens elders, namelijk in de villa aan de Sloterweg 745, ook wel bekend als ‘Riecker Staete’. Zijn zoon (ook arts) heette Lieuwe Albert jr. (Bert). Dokter Faber was niet alleen actief als arts, maar was ook een fervent amateurfilmer. Op youtube is een filmpje te bekijken uit circa 1930 dat een indruk geeft van het functioneren van zijn dokterspraktijk bijna een eeuw geleden.

Zie ook:
* De huisarts van Sloten – Stadsarchief Amsterdam
* De huisarts van Sloten, circa 1930 – filmpje op youtube

Langsom

De straatnaam Langsom werd vastgesteld op 2 mei 1957. Deze straat is vernoemd naar een vroegere molenwetering in de Riekerpolder.

In de jaren zestig werd langs de Langsom aan de westelijke rand van het dorp Sloten een bedrijventerrein gebouwd. Op de foto uit 1969 is vooraan op nr. 2 het lage gebouwtje te zien van de toenmalige Boerenleenbank, in 1972 opgegaan in de Rabobank. Erachter bevindt zich garagebedrijf Kok. In de verte rechts is de toren van de Sloterkerk te zien, die tegenwoordig achter bomen schuilgaat.

Op de foto uit 2024 heeft het bankfiliaal plaats gemaakt voor ‘Soma Hair Arts’ en op de plaats van het garagebedrijf bevindt zich nu een ’tango’ benzinepomp en een autowasinstallatie.

Sloterweg 1195 A in het dorp Sloten

Naast het Tolhuis aan de Sloterweg staat op nr. 1195 A een huis in houtbouw in de Noord-Hollandse stijl.

Mogelijk dateert het al uit de 17e of 18e eeuw. Begin 20e eeuw had het huis een bakstenen voorgevel. In die tijd was hier gevestigd de timmerwinkel van F. v.d. Mel en H.J. Koenen. Later verdween de stenen gevel weer en was er een schoenenwinkel gevestigd. Tegenwoordig is het pand in gebruik als woonhuis. De onderpui is in de loop der jaren gewijzigd, maar de bovenkant met het raam in het midden en de geschulpte dakrand zijn nog (ongeveer) hetzelfde.

Zie ook:
* www.houtenhuizen.amsterdam

Raasdorperweg

De meest noordwestelijke weg in Oud Osdorp en van de vroegere gemeente Sloten is de Raasdorperweg. Deze verbindt de Osdorperweg met de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder en loopt dwars door de Osdorper Bovenpolder.

De weg is aangelegd in 1920 na de droogmaking van de verveende polder en vernoemd naar de landtong en de vroegere buurtschap Raesdorp die in deze omgeving lag. In de loop der jaren is er weinig veranderd aan deze weg. Het wegdek en sommige huizen zijn vernieuwd en de Westrandweg (rechts buiten beeld) loopt er nu evenwijdig aan.

Zie ook:
* Van Raesdorp naar Raesberg

Akerpolderstraat in het dorp Sloten

De Akerpolderstraat is een klein straatje dat samen met de Nieuwe Akerweg deel uitmaakt van het stratenvierkant in de dorpskern van Sloten. De straat is vernoemd naar de Akerpolder, ook bekend als Middelveldsche Akerpolder, waarin tegenwoordig de woonwijk de Aker ligt. Deze straat vormde vroeger de meest oostelijke begrenzing van die polder bij het dorp Sloten. Ook de vroegere Akerweg (sinds 1922 Sloterweg) ontleende hieraan zijn naam.

Aan de Akerpolderstraat (tot 1922 Heerenstraat) staan vijf huizen (waarvan drie met een adres aan deze straat) en er is een klein poortje. Het opvallendste gebouw is het Wees- en Armenhuis uit 1906. Van 1933 tot 1977 was dit het ‘gemeentelijk verzorgingshuis voor ouden van dagen’, daarna diende het voor jongerenhuisvesting. Tegenwoordig is dit een huis waar jongeren een kleine woning kunnen kopen. Daardoor heeft dit huis en daarmee de Akerpolderstraat een groot aantal adressen gekregen: 4, 5 en 9 t/m 47. Ertegenover ligt een parkje, de vroegere moestuin van het weeshuis.

Sinds het begin van de 20e eeuw is er weinig veranderd in deze straat. De huizen tonen nog vrijwel hetzelfde aanzien. De grootste verandering is links aan het begin van de straat, waar het oude gebouw uit eind 19e eeuw in de jaren negentig van de 20e eeuw door een nieuwbouwpand is vervangen.

Café Rustoord – Akerweg A283 / De Halve Maen – Sloterweg 1345

Omstreeks 1900 werd aan het einde van de Akerweg, bij de knik in de weg nabij de Sloterbrug, een café gebouwd met de naam ‘Café Rustoord’.

Vanaf 1918 was hier het eindpunt van de paardentram van de Gemeentetram Sloten die via de Sloterweg en Sloterkade naar de Overtoomse Sluis reed. In 1925 werd deze vervangen door buslijn G, die tot 1970 hier ook zijn eindpunt had.

In 1922 veranderde de straatnaam in Sloterweg. In 1939 was er blijkens een uithangbord een ‘dancing’ gevestigd, langs de straat was er een terras. Door de neergelaten zonneschermen is de naam van het toenmalige bedrijf niet te lezen. In de loop der tijd kwamen er diverse uitbouwen waarin ook ruimte was voor het ontvangen van gezelschappen en voor biljarttafels.

In de jaren zestig-zeventig heette het bedrijf ‘Café Biljart Victoria’, in de jaren tachtig stond er op de gevel de naam ‘Café Petit Restaurant Vermaas’. Op de inmiddels verrezen aanbouw aan de linkerkant stond ‘De Halve Maen – Taveerne’ en daarboven ‘Bruiloften, Recepties, Zaken Lunches, Diner’s, Partijen en Koud Buffetten’. Later kreeg ook het oorspronkelijke café de naam ‘Halve Maen’.

In de zomer van 2022 sloot de ‘Halve Maen’ zijn deuren en het was afwachten wat er verder zou gebeuren. In 2023 werd het pand opgeknapt en in 2024 komt er een nieuwe exploitant: ‘WowCrab’.

Brug in de Oude Haagseweg over de Ringvaart

In 1934 startte de bouw van de basculebrug in Rijksweg 4 over de Ringvaart die in 1935 gereed was.

Enkele jaren later, op 25 juni 1938, werd Rijksweg 4 over deze brug in gebruik genomen tussen Sloten en Sassenheim. Op 9 november 1966 werd de weg naar Den Haag verlegd over de huidige brug in de A4, even verderop.

De Oude Haagsebrug uit 1935 bleef vervolgens ruim dertig jaar ongebruikt liggen, wel konden fietsers en voetgangers nog van de brug gebruik maken. In de jaren negentig werd het beweegbare deel vervangen door een vaste overspanning. In 2002 werd het tracé van de Oude Haagseweg (met de brug) deels in gebruik genomen als vrije busbaan.

De inmiddels bijna 90 jaar oude brug is aan het einde van zijn levensduur en in 2024 zal de brug worden vervangen door nieuwbouw.

Zie ook:
* Bruggen over de Ringvaart
* Wat er nog rest van de Riekerpolder
* Sloten en de verbinding van Amsterdam naar Den Haag

Margarethahoeve aan de Sloterweg 1081

De Margarethahoeve werd gebouwd in 1905 en heeft na een kleine 120 jaar zijn karakter als boerderij behouden.

De dakconstructie is uitgevoerd in de ‘chaletstijl’, die rond 1900 in de mode was. Vroeger stond het gebouw als een van de weinige in deze buurt aan de zuidzijde van de Sloterweg, het qua architectuur vergelijkbare en in 1954 afgebroken ‘Tusschenmeer’ stond aan de noordzijde op nr. 600. Nu is het deel van een lintbebouwing met een reeks nieuwe panden in de omgeving.

De melkbussen langs de weg hebben plaatsgemaakt voor een siertuin. Waar vroeger koeien graasden, staan sinds enkele jaren nieuwbouwwoningen en ligt direct achter de boerderij sinds de jaren vijftig het Sportpark Sloten.

Sinds 5 september 2023 staat het gebouw op de gemeentelijke monumentenlijst.

Zie ook:
* Erfgoed van de Week – De monumentale Margarethahoeve

Osdorperweg 1

In het hart van het dorp Sloten is het begin van de Osdorperweg, loodrecht op de Sloterweg. Hier komen de twee belangrijkste wegen van het nog resterende landelijke gebied van Sloten en Oud Osdorp samen.

Beide wegen hadden vroeger binnen het dorp andere namen: naar het oosten toe de Dorpsstraat, naar het noorden toe de Herenstraat en naar het westen toe de Akerweg. Door de jaren heen heeft dit hoekhuis ook verschillende adresaanduidingen gehad.

Na de annexatie van de gemeente Sloten op 1 januari 1921 werden op 22 maart 1922 enkele namen gewijzigd: de Dorpsstraat werd onderdeel van de Sloterweg, de Herenstraat in het dorp Sloten werd Osdorperweg en het vervolg ervan ten noorden van het dorp, de Slimmeweg, werd ook Osdorperweg. De Akerweg werd gewijzigd in Sloterweg, zodat deze nu doorloopt tot de Sloterbrug.

Osdorperweg 1: een van de oudste huizen
Het huis op de hoek van de huidige Sloterweg en Osdorperweg is een van de oudste nog bestaande huizen van het dorp Sloten. Het bouwjaar is 1692. Dat kon worden vastgesteld doordat de bouwers van het pand dit jaartal indertijd in de originele houten balken hebben aangebracht. Het is een huis met een traditionele houtconstructie die nog grotendeels authentiek is. De schoorsteen zit nog in de nok op de oorspronkelijke plek. Het dak is tamelijk steil, dit duidt er op dat het vroeger rietgedekt was. De dakkapellen zijn een latere toevoeging.

Authentieke voorgevel met nieuwe gevelsteen
Het houten huis heeft aan het einde van de 19e eeuw een bakstenen voorgevel gekregen met ornamenten in de sluitstenen. De gevelsteen is er in 1983 ingemetseld na de grootscheepse restauratie waarbij het huis in oude glorie is hersteld. Deze steen is ontworpen door Ruud van Boom, die hier bijna zijn hele leven als derde generatie van de familie Van Boom heeft gewoond en nog altijd woont. Op de gevelsteen staat daarom een afbeelding van een boom, het wapen van Sloten, de familiewapens en de familienamen van Van Boom en van Olie, de familie van Ruuds echtgenote Marion.

Dit huis heeft ook verschillende adresaanduidingen gehad. Ten tijde van de gemeente Sloten was dit huis A 294 (het dorp Sloten was wijk A). Later werd dit huis ook aangeduid als Sloterweg 1238 (ingang aan de zijkant) en als Osdorperweg 1.

Zie ook:
* Het filmpje in de serie ‘Langs de houten huizen van Amsterdam’….
* Straatnamen die herinneren aan de gemeente Sloten

De molenstomp van de Akermolen

Sinds de 17e eeuw had de Akerpolder een eigen poldermolen. Bij de vervening van de Middelveldsche Akerpolder vanaf 1876 kreeg deze polder een nieuwe molen, waar in 1896 het scheprad door een vijzel werd vervangen.

Bij de elektrificatie van de gemeente Sloten werd deze molen in 1920 vervangen door een elektrisch gemaal, dat vlak achter de oude molen werd geplaatst. De bovenbouw van de molen werd in 1921 verwijderd en er bleef een molenstomp over, die voortaan diende als woning voor de machinist van het gemaal. De Slotense familie Polman heeft hier onder andere jaren gewoond.

Na de bouw van een nieuw kleiner gemaal in 1995 raakte het oude gebouw in verval en sloop dreigde. Gelukkig was er een groep actieve vrijwilligers die zich toen heeft ingezet om de Oude Molen – zoals deze toen werd genoemd – van de sloop te redden. Zij vonden Stadsherstel Amsterdam bereid om de bouwval te renoveren.

Sinds 2010 heeft het gebouw aan het Zwarte Pad 30 een nieuwe bestemming als theehuis waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt werken. Het is tegenwoordig een bekende pleisterplaats voor fietsers en wandelaars en de molen kan worden gehuurd voor een feestje of vergadering.

Zie ook:
* www.molendatabase.nl
* www.molens.nl
* Restauratie Akermolen voltooid
* De Middelveldsche Akerpolder

De steeg tussen Sloterweg 1269 en 1277 naast de voormalige Garage Kuykhoven

Op het adres Sloterweg 1269 was vele decennia lang Garage Kuykhoven gevestigd.

Het gebouw dateerde van het einde van de 19e eeuw. Op het erf erachter stond een pakhuis. Dit diende van 1918 tot 1925 als remise voor de tram van Sloten naar de Sloterkade. Dit gebouw werd gesloopt in 1988. De garage van Kuykhoven was er vanaf de eerste decennia van de 20e eeuw. Hij is nog in bedrijf gebleven tot circa 2005. Daarna heeft het pand leeggestaan en werd het antikraak bewoond. Uiteindelijk is ook dit gebouw in juni 2018 gesloopt.

Sindsdien is er een braakliggend terrein. De vergunning voor het bouwen van acht nieuwe woningen is – na jarenlang verzet uit het dorp – uiteindelijk verleend. In november is begonnen met het bouwrijp maken van de kavel. In het voorjaar van 2024 gaat de daadwerkelijke bouw van start.

Osdorperweg t.h.v. nr. 557

Het lintdorp (Oud) Osdorp had van oudsher nabij de knik in de Osdorperweg een wat dichtere bebouwing, een soort dorpskern. Tegenover de vroegere rooms-katholieke Sint-Pancratiuskerk (afgebroken in 1901) bevonden zich enkele woningen, winkels, bedrijfspanden en boerderijen.

Op de foto uit 1917 is dit goed te zien. De weg was toen nog een stille, met klinkers bestrate, weg. Links buiten beeld was voorheen de kerk. Het huis aan de beeldrand links staat er nog steeds. De beide huizen in het midden staan er ook nog. Het huis aan de rechterzijde is inmiddels door nieuwbouw vervangen.

In november 1963 (zestig jaar geleden) kwam de toenmalige wethouder van Economische Zaken Joop den Uyl vanuit het stadhuis van Amsterdam op bezoek in het verre Oud Osdorp om daar zelf de slechte staat van het wegdek in ogenschouw te nemen. In die tijd was de toestand van de weg en ook het verkeer al een hoofdpijndossier. In oktober 1963 leidde dat zelfs tot een schoolstaking vanwege de voor scholieren gevaarlijke verkeerssituatie.

Anno 2023 is er geen school meer in landelijk Osdorp, is de weg sinds enkele jaren van nieuw glad asfalt voorzien, zijn de bomen hier verdwenen maar is het drukke wegverkeer nog steeds een groot probleem.

Zie ook:
* Schoolstaking van 1963 voor veilige Osdorperweg nog steeds actueel
* Stuitende reactie op vragen over uitstel Osdorperweg
* De kinderen legden de pen erbij neer
* De schoolstaking van 1963

Stolpboerderij aan de Osdorperweg

De stolpboerderij is een boerderijtype dat in Noord-Holland ten noorden van het IJ veel voorkomt.

Het is een vierkante boerderij met een piramidevormig dak. Dit boerderijtype is voortgekomen uit een hooiberg met daaromheen de stal en de woonruimte. De eerste boerderijen van dit type stonden omstreeks 1550 in West-Friesland. Ten zuiden van het IJ waren er ook diverse boerderijen van dit type, waarvan enkele in het gebied van de vroegere gemeente Sloten. Zij zijn in de loop der tijd (bijna) alle verdwenen. In Oud Osdorp is er nog één overgebleven: boerderij ‘Bij Goedvinding’ uit circa 1875 aan de Osdorperweg 756. Deze boerderij staat op de gemeentelijke monumentenlijst. Het pand wordt bewoond door Jan en Mia Kooter. Het agrarische bedrijf is na 2000 gestopt, sindsdien is er een hoveniersbedrijf.

Zie ook:
* Interview met Jan en Mia Kooter
* Meer informatie over boerderij Bij Goedvinding
* Meer informatie over stolpboerderijen

Het tolhuis te Sloten

De oude weg van Sloten naar de Overtoomse Buurt aan de Schinkel werd in 1816 bestraat en beplant met bomen. Voor de bekostiging van deze investering en het onderhoud werd er sindsdien tol geheven op de Sloterstraatweg.

In de Slotense gemeenteraad werd afgesproken dat de boeren, die in de weg geïnvesteerd hadden en de weg onderhielden, via deze tolheffing hun geld zouden terugkrijgen.

Aan beide einden van deze weg kwam een tolhek waar moest worden betaald. Aan de oostelijke grens van de dorpskern van Sloten werd in de 19e eeuw een tolhuis in gebruik genomen. Kort na 1900 werd dit door een nieuw gebouw vervangen dat er ruim een eeuw later nog staat op het adres Sloterweg 1191-1193.

Amsterdam schafte de tol af na de annexatie
Na de annexatie door Amsterdam in 1921 werd deze gemeente verantwoordelijk voor het onderhoud en wilde het gemeentebestuur af van de tolheffing. Het dorp Sloten wilde de tol handhaven en zo de afspraken over de beloofde vergoeding voor de gemaakte kosten overeind houden. Uiteindelijk werd de tol – na veel gesoebat – in 1923 opgeheven.

Amsterdam introduceert anno 2023 een nieuwe ’tol’
Sindsdien konden alle motorvoertuigen gratis vanuit het dorp Sloten naar de landelijke Sloterweg rijden. Al is er – precies 100 jaar later sinds 1 juli 2023 – even verderop nu wel weer sprake van een nieuwe vorm van ’tolheffing’. Even verderop, net voorbij de parkeerplaats naast Tuinpark Eigen Hof, is nu een digitale knip op de Sloterweg aangebracht. Voor eigenaren van voertuigen zonder ontheffing is het tegenwoordig een duur ritje om over de Sloterweg te rijden, want dan moet er een boete betaald worden van 110 euro.

Wel iets meer dan de 10 cent voor een rij- of voertuig met vier wielen aan het begin van de 20e eeuw. Toen moest men voor een rijwiel nog 2 cent betalen, nu kan men met een fiets gratis over de Sloterweg blijven rijden.

Zie ook:
* Vliegtuig halen, twee maal tol betalen
* Hoe in Sloten de tol kwam, verdween en… weer terugkwam 

Speeltuin Sloten

Sinds 1921 is er een speeltuin te Sloten.

Kort na de annexatie door Amsterdam richtten lokale ondernemers en bewoners een eigen speeltuin op.

Bescherming van jonge Slotenaren
Zij deden dit om hun jeugd te beschermen tegen het groeiende aantal motorvoertuigen op de Sloterweg. Totdat Rijksweg 4 vanaf het Aalsmeerplein naar Den Haag in 1938 werd geopend, liep immers de enige route vanuit Amsterdam naar Schiphol dwars door het dorp en via de Sloterbrug.

Kleine aanpassingen in meer dan 100 jaar
In Amsterdam waren er in de voorgaande decennia al diverse speeltuinen opgericht. Deze speeltuin was vanaf de Sloterweg toegankelijk via een groot houten hek met daarboven een duidelijke tekst ‘Amsterdamsch Speeltuin Verbond, afd. Sloten’. Erachter staat sinds de jaren dertig een houten gebouw waarin allerlei activiteiten worden georganiseerd. Zowel het gebouw als het hek zijn van uiterlijk veranderd. Het gebouw, vroeger donker gekleurd, was in de jaren zeventig lichtgrijs en tegenwoordig wit. Sinds vorig jaar liggen er zonnepanelen op het dak.

Knotwilgen van honderd jaar
Links van het speeltuingebouw stond een klein ‘beheerdershuisje’ met plat dak, dat is inmiddels vervangen door een huisje met een schuin dak dat de naam ‘Snoephuisje’ draagt. Op dagen dat de ‘Tuin van Sloten’ in het speeltuingebouw is gesloten, is het Snoephuisje in regelmatig geopend. Zo is er toezicht en kunnen kinderen en hun begeleiders wat lekkers aanschaffen.

Het mooie houten hek met bord heeft plaats gemaakt voor een saai groen ijzeren hek zonder aanduiding dat hier een speeltuin is. Dit hek moet nu voorkomen dat vandalen ’s avonds en ’s nachts de speeltuin kunnen betreden. Op het rechter deel van het hek staan de naam en huisregels van de speeltuin vermeld. Het hek veranderde in de afgelopen eeuw, maar langs sloot staan nog altijd dezelfde knotwilgen.

Lees verder…

De Veenderijbrug in de Osdorperweg

De Osdorperweg vormt al eeuwenlang de verbinding tussen Sloten, (Oud) Osdorp en Halfweg.

Aan het noordwestelijke einde, vlak bij de grens met Halfweg, ligt een brug over de Osdorpervaart. Deze vaart is gegraven in de jaren twintig van de 20e eeuw toen de Osdorper Binnenpolder-Noord werd verveend. Na droogmaking in 1937 werd dit Polder De Eendracht. De bij het afgraven vrijkomende turf werd per schuit via deze vaart naar de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder en verder getransporteerd.

Om de schuiten doorgang te verlenen kwam er in de Osdorperweg een houten ophaalbrug. Vanaf de jaren veertig verviel het scheepvaartverkeer en werd de brug vervangen door een vaste betonnen brug. In 2013 was deze brug (nummer 639) aan vervanging toe en in 2014 werd de huidige brug met witte brugleuningen gebouwd. In 2017 kreeg deze de naam ‘Veenderijbrug’, naar de veenderijen die hier in de eerste helft van de 20e eeuw waren.

Zie ook:
* De Osdorperpolders

Rechthuis, schoolplein en Dorpsplein

Als er één plek in de afgelopen honderd jaar vaak veranderd is, dan is het wel het Slotense pleintje dat sinds 1991 officieel de naam ‘Dorpsplein’ draagt.

In het hart van het Dorp Sloten stond aan de Sloterweg 1230 het eeuwenoude Rechthuis, dat zo zeer in verval was geraakt dat het in 1951 is gesloopt. Rechts daarvan staat sinds 1866, toen nog aan het adres Sloterweg 1226, het Politiebureautje van Sloten. Na de sloop van het Rechthuis ontstond een open ruimte die dertig jaar lang als speelplaats van de naastgelegen Sloterschool werd gebruikt.

Na archeologische opgravingen in 1991 werd er een nieuw sfeervol Dorpsplein ingericht. Het plein oogt alsof het er altijd al zo bijlag, maar het is dus slechts drie decennia jong. De oude dorpspomp stond voorheen naast het Politiebureautje en heeft na herstel in de jaren negentig een prominente standplaats gekregen op het Dorpsplein. Het plaatje op de achterzijde van de pomp herinnert daar nog aan.

De rode brandmelder staat sinds 1933 naast het Politiebureautje en werd in 1991 een klein beetje verplaatst. Daarachter is sinds 2022 de plaquette te zien die herinnert aan de annexatie van Sloten door Amsterdam in 1921. Met rechts daarnaast de GEB-deurtjes. Alleen het linker deurtje met daarachter een originele telefoon kan nog worden geopend. Achter het andere deurtje ligt een tijdscapsule te wachten op ontdekking over vele jaren.

Lees verder:
* Archeologie onder het zand – Het verborgen verleden van Nieuw-West

Akergemaal bij de Akersluis te Sloten

Het Akergemaal, bij de Akersluis aan de rand van het dorp Sloten, is gebouwd in 1950 voor de bemaling van de Sloterpolder.

In de jaren vijftig en zestig werd in deze polder een groot deel van de Westelijke Tuinsteden gebouwd, met als middelpunt de Sloterplas. Het gemaal zorgt voor ‘droge voeten’ voor de bewoners van de tuinsteden. Het water van de wijken Slotervaart, Osdorp en omgeving wordt door dit gemaal uitgepompt naar de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder en vandaar verder naar het Noordzeekanaal.

Sinds 1990 heeft de Molen van Sloten hierin een ondersteunende taak.

Zie ook:
* Akergemaal / Akersluis
* De Sloterpolder en Sloterdijkermeerpolder 

Het gemaal in 1953, een jaar na de bouw, in een nog kale omgeving. In de tuin staat de net geplante kastanjeboom.

In 2023 gaat het gebouw bijna geheel schuil achter de nu grote kastanjeboom, die in mei volop in bloei stond.

Hoek Lutkemeerweg / Osdorperweg

De Lutkemeerschool op de hoek van de Osdorperweg op 12 juli 1967 en op 19 juni 2023.

In 1967 was het uit 1929 daterende schoolgebouw nog gewoon in gebruik als lagere school voor de kinderen van Oud Osdorp. Drie moeders met kinderwagens passeren de school en de ernaast gelegen schoolmeesterswoning uit 1865. Deze is inmiddels op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst.

In 2023 is het voormalige schoolgebouw in gebruik als broedplaats voor kunstenaars. Een opvallend fenomeen sinds enkele jaren zijn de ooievaars die hun nesten bouwden op de schoorstenen. In 2023 zijn alle vier schoorstenen in gebruik voor ooievaarsnesten, waar dit jaar zeven ooievaars werden geboren.