Vanaf 3 juni 2024 zal er ook op Sloten, in Nieuw Sloten en in De Aker van maandag tot en met zaterdag van 9 tot 19 uur moeten worden betaald voor het parkeren van motorvoertuigen op de openbare weg.

Sinds 8 april is het betaald parkeerbeleid al ingegaan in Osdorp en op de Bok de Korverweg en Tom Schreursweg in Oud Osdorp.

Wie meer dan één auto heeft, is de sjaak
Eigenaren van motorvoertuigen vragen hun vergunningen aan bij de gemeente, die rond het verschijnen van deze Nieuwsbrief ook huis-aan-huis een bewonersbrief zal laten bezorgen.

De kosten voor een parkeervergunning bedragen per half jaar 37,29 euro voor het eerste motorvoertuig. Dit tarief geldt ook voor een beperkt aantal vergunningen voor volkstuinders. Wie een tweede motorvoertuig bezit en deze op straat wil parkeren, betaalt straks 93,23 euro per half jaar. Hiermee wil de gemeente overduidelijk het bezit van meerdere motorvoertuigen per huishouden ontmoedigen. Voor bedrijven geldt een tarief van 59,67 euro.

Voor hulpverleners, mantelzorgers en maatschappelijke instellingen gelden andere tarieven. Gehandicapte bewoners en dito bezoekers parkeren gratis.

Bezoekers krijgen 65 procent korting
Iedereen, ook bewoners die zelf geen auto bezitten, kan gratis een parkeervergunning voor bezoekers aanvragen. Daarmee betaalt uw bezoek voor maximaal 150 uur per kwartaal geen 1,60 euro maar 56 cent per uur om de auto te parkeren in de openbare ruimte.

Wie een parkeerplaats op eigen grond heeft, hoeft daarvoor niet te betalen.

Meer informatie en aanvragen vergunning en bezoekersparkeerkaart…

In het landelijke gebied van Sloten-Oud Osdorp is in de loop der jaren veel veranderd, maar er zijn ook plekken die nog sterk lijken op hoe het vroeger was. 

Soms zijn er kleine veranderingen, soms grotere. In deze rubriek van de hand van Erik Swierstra van de Werkgroep Historie worden telkens oude en nieuwe foto’s van een bepaalde situatie naast elkaar geplaatst om zo ‘Toen en Nu’ in Sloten-Oud Osdorp te tonen.

Toen en nu – Sloterweg 1301

In het westelijke deel van het dorp Sloten staat, tegenover de Speeltuin van Sloten, een groot opvallend wit huis op Sloterweg nr. 1301.

Er staan tegenwoordig grote bomen en struiken rond het huis, zodat het eigenlijk alleen goed te zien is in de periode dat de bomen geen blaadjes hebben. In de voortuin staat een monumentale kastanje. Achter het huis ligt een groot erf met tuin. De vroegere aanbouw aan de westzijde is inmiddels verdwenen.

Dit pand is gebouwd in het begin van de 20e eeuw. Van 1915 tot 1923 was het adres Akerweg A249, daarna Sloterweg 1301. Het huis bood vele jaren lang onderdak aan de praktijk van de locale huisarts van Sloten. Zijn praktijk strekte zich uit over Sloten en de Sloterpolder en ook Badhoevedorp viel binnen zijn bereik.

Lieuwe Albert sr. (Lieuwe) Faber (1890-1982) was decennia lang de huisarts van Sloten. Hij woonde overigens elders, namelijk in de villa aan de Sloterweg 745, ook wel bekend als ‘Riecker Staete’. Zijn zoon (ook arts) heette Lieuwe Albert jr. (Bert). Dokter Faber was niet alleen actief als arts, maar was ook een fervent amateurfilmer. Op youtube is een filmpje te bekijken uit circa 1930 dat een indruk geeft van het functioneren van zijn dokterspraktijk bijna een eeuw geleden.

Zie ook:
* De huisarts van Sloten – Stadsarchief Amsterdam
* De huisarts van Sloten, circa 1930 – filmpje op youtube

Toen en nu – Langsom

De straatnaam Langsom werd vastgesteld op 2 mei 1957. Deze straat is vernoemd naar een vroegere molenwetering in de Riekerpolder.

In de jaren zestig werd langs de Langsom aan de westelijke rand van het dorp Sloten een bedrijventerrein gebouwd. Op de foto uit 1969 is vooraan op nr. 2 het lage gebouwtje te zien van de toenmalige Boerenleenbank, in 1972 opgegaan in de Rabobank. Erachter bevindt zich garagebedrijf Kok. In de verte rechts is de toren van de Sloterkerk te zien, die tegenwoordig achter bomen schuilgaat.

Op de foto uit 2024 heeft het bankfiliaal plaats gemaakt voor ‘Soma Hair Arts’ en op de plaats van het garagebedrijf bevindt zich nu een ’tango’ benzinepomp en een autowasinstallatie.

Sloterweg 1195 A in het dorp Sloten

Naast het Tolhuis aan de Sloterweg staat op nr. 1195 A een huis in houtbouw in de Noord-Hollandse stijl.

Mogelijk dateert het al uit de 17e of 18e eeuw. Begin 20e eeuw had het huis een bakstenen voorgevel. In die tijd was hier gevestigd de timmerwinkel van F. v.d. Mel en H.J. Koenen. Later verdween de stenen gevel weer en was er een schoenenwinkel gevestigd. Tegenwoordig is het pand in gebruik als woonhuis. De onderpui is in de loop der jaren gewijzigd, maar de bovenkant met het raam in het midden en de geschulpte dakrand zijn nog (ongeveer) hetzelfde.

Zie ook:
* www.houtenhuizen.amsterdam

Raasdorperweg

De meest noordwestelijke weg in Oud Osdorp en van de vroegere gemeente Sloten is de Raasdorperweg. Deze verbindt de Osdorperweg met de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder en loopt dwars door de Osdorper Bovenpolder.

De weg is aangelegd in 1920 na de droogmaking van de verveende polder en vernoemd naar de landtong en de vroegere buurtschap Raesdorp die in deze omgeving lag. In de loop der jaren is er weinig veranderd aan deze weg. Het wegdek en sommige huizen zijn vernieuwd en de Westrandweg (rechts buiten beeld) loopt er nu evenwijdig aan.

Zie ook:
* Van Raesdorp naar Raesberg

Akerpolderstraat in het dorp Sloten

De Akerpolderstraat is een klein straatje dat samen met de Nieuwe Akerweg deel uitmaakt van het stratenvierkant in de dorpskern van Sloten. De straat is vernoemd naar de Akerpolder, ook bekend als Middelveldsche Akerpolder, waarin tegenwoordig de woonwijk de Aker ligt. Deze straat vormde vroeger de meest oostelijke begrenzing van die polder bij het dorp Sloten. Ook de vroegere Akerweg (sinds 1922 Sloterweg) ontleende hieraan zijn naam.

Aan de Akerpolderstraat (tot 1922 Heerenstraat) staan vijf huizen (waarvan drie met een adres aan deze straat) en er is een klein poortje. Het opvallendste gebouw is het Wees- en Armenhuis uit 1906. Van 1933 tot 1977 was dit het ‘gemeentelijk verzorgingshuis voor ouden van dagen’, daarna diende het voor jongerenhuisvesting. Tegenwoordig is dit een huis waar jongeren een kleine woning kunnen kopen. Daardoor heeft dit huis en daarmee de Akerpolderstraat een groot aantal adressen gekregen: 4, 5 en 9 t/m 47. Ertegenover ligt een parkje, de vroegere moestuin van het weeshuis.

Sinds het begin van de 20e eeuw is er weinig veranderd in deze straat. De huizen tonen nog vrijwel hetzelfde aanzien. De grootste verandering is links aan het begin van de straat, waar het oude gebouw uit eind 19e eeuw in de jaren negentig van de 20e eeuw door een nieuwbouwpand is vervangen.

Café Rustoord – Akerweg A283 / De Halve Maen – Sloterweg 1345

Omstreeks 1900 werd aan het einde van de Akerweg, bij de knik in de weg nabij de Sloterbrug, een café gebouwd met de naam ‘Café Rustoord’.

Vanaf 1918 was hier het eindpunt van de paardentram van de Gemeentetram Sloten die via de Sloterweg en Sloterkade naar de Overtoomse Sluis reed. In 1925 werd deze vervangen door buslijn G, die tot 1970 hier ook zijn eindpunt had.

In 1922 veranderde de straatnaam in Sloterweg. In 1939 was er blijkens een uithangbord een ‘dancing’ gevestigd, langs de straat was er een terras. Door de neergelaten zonneschermen is de naam van het toenmalige bedrijf niet te lezen. In de loop der tijd kwamen er diverse uitbouwen waarin ook ruimte was voor het ontvangen van gezelschappen en voor biljarttafels.

In de jaren zestig-zeventig heette het bedrijf ‘Café Biljart Victoria’, in de jaren tachtig stond er op de gevel de naam ‘Café Petit Restaurant Vermaas’. Op de inmiddels verrezen aanbouw aan de linkerkant stond ‘De Halve Maen – Taveerne’ en daarboven ‘Bruiloften, Recepties, Zaken Lunches, Diner’s, Partijen en Koud Buffetten’. Later kreeg ook het oorspronkelijke café de naam ‘Halve Maen’.

In de zomer van 2022 sloot de ‘Halve Maen’ zijn deuren en het was afwachten wat er verder zou gebeuren. In 2023 werd het pand opgeknapt en in 2024 komt er een nieuwe exploitant: ‘WowCrab’.

Brug in de Oude Haagseweg over de Ringvaart

In 1934 startte de bouw van de basculebrug in Rijksweg 4 over de Ringvaart die in 1935 gereed was.

Enkele jaren later, op 25 juni 1938, werd Rijksweg 4 over deze brug in gebruik genomen tussen Sloten en Sassenheim. Op 9 november 1966 werd de weg naar Den Haag verlegd over de huidige brug in de A4, even verderop.

De Oude Haagsebrug uit 1935 bleef vervolgens ruim dertig jaar ongebruikt liggen, wel konden fietsers en voetgangers nog van de brug gebruik maken. In de jaren negentig werd het beweegbare deel vervangen door een vaste overspanning. In 2002 werd het tracé van de Oude Haagseweg (met de brug) deels in gebruik genomen als vrije busbaan.

De inmiddels bijna 90 jaar oude brug is aan het einde van zijn levensduur en in 2024 zal de brug worden vervangen door nieuwbouw.

Zie ook:
* Bruggen over de Ringvaart
* Wat er nog rest van de Riekerpolder
* Sloten en de verbinding van Amsterdam naar Den Haag

Margarethahoeve aan de Sloterweg 1081

De Margarethahoeve werd gebouwd in 1905 en heeft na een kleine 120 jaar zijn karakter als boerderij behouden.

De dakconstructie is uitgevoerd in de ‘chaletstijl’, die rond 1900 in de mode was. Vroeger stond het gebouw als een van de weinige in deze buurt aan de zuidzijde van de Sloterweg, het qua architectuur vergelijkbare en in 1954 afgebroken ‘Tusschenmeer’ stond aan de noordzijde op nr. 600. Nu is het deel van een lintbebouwing met een reeks nieuwe panden in de omgeving.

De melkbussen langs de weg hebben plaatsgemaakt voor een siertuin. Waar vroeger koeien graasden, staan sinds enkele jaren nieuwbouwwoningen en ligt direct achter de boerderij sinds de jaren vijftig het Sportpark Sloten.

Sinds 5 september 2023 staat het gebouw op de gemeentelijke monumentenlijst.

Zie ook:
* Erfgoed van de Week – De monumentale Margarethahoeve

Osdorperweg 1

In het hart van het dorp Sloten is het begin van de Osdorperweg, loodrecht op de Sloterweg. Hier komen de twee belangrijkste wegen van het nog resterende landelijke gebied van Sloten en Oud Osdorp samen.

Beide wegen hadden vroeger binnen het dorp andere namen: naar het oosten toe de Dorpsstraat, naar het noorden toe de Herenstraat en naar het westen toe de Akerweg. Door de jaren heen heeft dit hoekhuis ook verschillende adresaanduidingen gehad.

Na de annexatie van de gemeente Sloten op 1 januari 1921 werden op 22 maart 1922 enkele namen gewijzigd: de Dorpsstraat werd onderdeel van de Sloterweg, de Herenstraat in het dorp Sloten werd Osdorperweg en het vervolg ervan ten noorden van het dorp, de Slimmeweg, werd ook Osdorperweg. De Akerweg werd gewijzigd in Sloterweg, zodat deze nu doorloopt tot de Sloterbrug.

Osdorperweg 1: een van de oudste huizen
Het huis op de hoek van de huidige Sloterweg en Osdorperweg is een van de oudste nog bestaande huizen van het dorp Sloten. Het bouwjaar is 1692. Dat kon worden vastgesteld doordat de bouwers van het pand dit jaartal indertijd in de originele houten balken hebben aangebracht. Het is een huis met een traditionele houtconstructie die nog grotendeels authentiek is. De schoorsteen zit nog in de nok op de oorspronkelijke plek. Het dak is tamelijk steil, dit duidt er op dat het vroeger rietgedekt was. De dakkapellen zijn een latere toevoeging.

Authentieke voorgevel met nieuwe gevelsteen
Het houten huis heeft aan het einde van de 19e eeuw een bakstenen voorgevel gekregen met ornamenten in de sluitstenen. De gevelsteen is er in 1983 ingemetseld na de grootscheepse restauratie waarbij het huis in oude glorie is hersteld. Deze steen is ontworpen door Ruud van Boom, die hier bijna zijn hele leven als derde generatie van de familie Van Boom heeft gewoond en nog altijd woont. Op de gevelsteen staat daarom een afbeelding van een boom, het wapen van Sloten, de familiewapens en de familienamen van Van Boom en van Olie, de familie van Ruuds echtgenote Marion.

Dit huis heeft ook verschillende adresaanduidingen gehad. Ten tijde van de gemeente Sloten was dit huis A 294 (het dorp Sloten was wijk A). Later werd dit huis ook aangeduid als Sloterweg 1238 (ingang aan de zijkant) en als Osdorperweg 1.

Zie ook:
* Het filmpje in de serie ‘Langs de houten huizen van Amsterdam’….
* Straatnamen die herinneren aan de gemeente Sloten

De molenstomp van de Akermolen

Sinds de 17e eeuw had de Akerpolder een eigen poldermolen. Bij de vervening van de Middelveldsche Akerpolder vanaf 1876 kreeg deze polder een nieuwe molen, waar in 1896 het scheprad door een vijzel werd vervangen.

Bij de elektrificatie van de gemeente Sloten werd deze molen in 1920 vervangen door een elektrisch gemaal, dat vlak achter de oude molen werd geplaatst. De bovenbouw van de molen werd in 1921 verwijderd en er bleef een molenstomp over, die voortaan diende als woning voor de machinist van het gemaal. De Slotense familie Polman heeft hier onder andere jaren gewoond.

Na de bouw van een nieuw kleiner gemaal in 1995 raakte het oude gebouw in verval en sloop dreigde. Gelukkig was er een groep actieve vrijwilligers die zich toen heeft ingezet om de Oude Molen – zoals deze toen werd genoemd – van de sloop te redden. Zij vonden Stadsherstel Amsterdam bereid om de bouwval te renoveren.

Sinds 2010 heeft het gebouw aan het Zwarte Pad 30 een nieuwe bestemming als theehuis waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt werken. Het is tegenwoordig een bekende pleisterplaats voor fietsers en wandelaars en de molen kan worden gehuurd voor een feestje of vergadering.

Zie ook:
* www.molendatabase.nl
* www.molens.nl
* Restauratie Akermolen voltooid
* De Middelveldsche Akerpolder

De steeg tussen Sloterweg 1269 en 1277 naast de voormalige Garage Kuykhoven

Op het adres Sloterweg 1269 was vele decennia lang Garage Kuykhoven gevestigd.

Het gebouw dateerde van het einde van de 19e eeuw. Op het erf erachter stond een pakhuis. Dit diende van 1918 tot 1925 als remise voor de tram van Sloten naar de Sloterkade. Dit gebouw werd gesloopt in 1988. De garage van Kuykhoven was er vanaf de eerste decennia van de 20e eeuw. Hij is nog in bedrijf gebleven tot circa 2005. Daarna heeft het pand leeggestaan en werd het antikraak bewoond. Uiteindelijk is ook dit gebouw in juni 2018 gesloopt.

Sindsdien is er een braakliggend terrein. De vergunning voor het bouwen van acht nieuwe woningen is – na jarenlang verzet uit het dorp – uiteindelijk verleend. In november is begonnen met het bouwrijp maken van de kavel. In het voorjaar van 2024 gaat de daadwerkelijke bouw van start.

Osdorperweg t.h.v. nr. 557

Het lintdorp (Oud) Osdorp had van oudsher nabij de knik in de Osdorperweg een wat dichtere bebouwing, een soort dorpskern. Tegenover de vroegere rooms-katholieke Sint-Pancratiuskerk (afgebroken in 1901) bevonden zich enkele woningen, winkels, bedrijfspanden en boerderijen.

Op de foto uit 1917 is dit goed te zien. De weg was toen nog een stille, met klinkers bestrate, weg. Links buiten beeld was voorheen de kerk. Het huis aan de beeldrand links staat er nog steeds. De beide huizen in het midden staan er ook nog. Het huis aan de rechterzijde is inmiddels door nieuwbouw vervangen.

In november 1963 (zestig jaar geleden) kwam de toenmalige wethouder van Economische Zaken Joop den Uyl vanuit het stadhuis van Amsterdam op bezoek in het verre Oud Osdorp om daar zelf de slechte staat van het wegdek in ogenschouw te nemen. In die tijd was de toestand van de weg en ook het verkeer al een hoofdpijndossier. In oktober 1963 leidde dat zelfs tot een schoolstaking vanwege de voor scholieren gevaarlijke verkeerssituatie.

Anno 2023 is er geen school meer in landelijk Osdorp, is de weg sinds enkele jaren van nieuw glad asfalt voorzien, zijn de bomen hier verdwenen maar is het drukke wegverkeer nog steeds een groot probleem.

Zie ook:
* Schoolstaking van 1963 voor veilige Osdorperweg nog steeds actueel
* Stuitende reactie op vragen over uitstel Osdorperweg
* De kinderen legden de pen erbij neer
* De schoolstaking van 1963

Stolpboerderij aan de Osdorperweg

De stolpboerderij is een boerderijtype dat in Noord-Holland ten noorden van het IJ veel voorkomt. 

Het is een vierkante boerderij met een piramidevormig dak. Dit boerderijtype is voortgekomen uit een hooiberg met daaromheen de stal en de woonruimte. De eerste boerderijen van dit type stonden omstreeks 1550 in West-Friesland. Ten zuiden van het IJ waren er ook diverse boerderijen van dit type, waarvan enkele in het gebied van de vroegere gemeente Sloten. Zij zijn in de loop der tijd (bijna) alle verdwenen. In Oud Osdorp is er nog één overgebleven: boerderij ‘Bij Goedvinding’ uit circa 1875 aan de Osdorperweg 756. Deze boerderij staat op de gemeentelijke monumentenlijst. Het pand wordt bewoond door Jan en Mia Kooter. Het agrarische bedrijf is na 2000 gestopt, sindsdien is er een hoveniersbedrijf.

Zie ook:
* Interview met Jan en Mia Kooter
* Meer informatie over boerderij Bij Goedvinding
* Meer informatie over stolpboerderijen

Het tolhuis te Sloten

De oude weg van Sloten naar de Overtoomse Buurt aan de Schinkel werd in 1816 bestraat en beplant met bomen. Voor de bekostiging van deze investering en het onderhoud werd er sindsdien tol geheven op de Sloterstraatweg.

In de Slotense gemeenteraad werd afgesproken dat de boeren, die in de weg geïnvesteerd hadden en de weg onderhielden, via deze tolheffing hun geld zouden terugkrijgen.

Aan beide einden van deze weg kwam een tolhek waar moest worden betaald. Aan de oostelijke grens van de dorpskern van Sloten werd in de 19e eeuw een tolhuis in gebruik genomen. Kort na 1900 werd dit door een nieuw gebouw vervangen dat er ruim een eeuw later nog staat op het adres Sloterweg 1191-1193.

Amsterdam schafte de tol af na de annexatie
Na de annexatie door Amsterdam in 1921 werd deze gemeente verantwoordelijk voor het onderhoud en wilde het gemeentebestuur af van de tolheffing. Het dorp Sloten wilde de tol handhaven en zo de afspraken over de beloofde vergoeding voor de gemaakte kosten overeind houden. Uiteindelijk werd de tol – na veel gesoebat – in 1923 opgeheven.

Amsterdam introduceert anno 2023 een nieuwe ’tol’
Sindsdien konden alle motorvoertuigen gratis vanuit het dorp Sloten naar de landelijke Sloterweg rijden. Al is er – precies 100 jaar later sinds 1 juli 2023 – even verderop nu wel weer sprake van een nieuwe vorm van ’tolheffing’. Even verderop, net voorbij de parkeerplaats naast Tuinpark Eigen Hof, is nu een digitale knip op de Sloterweg aangebracht. Voor eigenaren van voertuigen zonder ontheffing is het tegenwoordig een duur ritje om over de Sloterweg te rijden, want dan moet er een boete betaald worden van 110 euro.

Wel iets meer dan de 10 cent voor een rij- of voertuig met vier wielen aan het begin van de 20e eeuw. Toen moest men voor een rijwiel nog 2 cent betalen, nu kan men met een fiets gratis over de Sloterweg blijven rijden.

Zie ook:
* Vliegtuig halen, twee maal tol betalen
* Hoe in Sloten de tol kwam, verdween en… weer terugkwam 

Speeltuin Sloten

Sinds 1921 is er een speeltuin te Sloten.

Kort na de annexatie door Amsterdam richtten lokale ondernemers en bewoners een eigen speeltuin op.

Bescherming van jonge Slotenaren
Zij deden dit om hun jeugd te beschermen tegen het groeiende aantal motorvoertuigen op de Sloterweg. Totdat Rijksweg 4 vanaf het Aalsmeerplein naar Den Haag in 1938 werd geopend, liep immers de enige route vanuit Amsterdam naar Schiphol dwars door het dorp en via de Sloterbrug.

Kleine aanpassingen in meer dan 100 jaar
In Amsterdam waren er in de voorgaande decennia al diverse speeltuinen opgericht. Deze speeltuin was vanaf de Sloterweg toegankelijk via een groot houten hek met daarboven een duidelijke tekst ‘Amsterdamsch Speeltuin Verbond, afd. Sloten’. Erachter staat sinds de jaren dertig een houten gebouw waarin allerlei activiteiten worden georganiseerd. Zowel het gebouw als het hek zijn van uiterlijk veranderd. Het gebouw, vroeger donker gekleurd, was in de jaren zeventig lichtgrijs en tegenwoordig wit. Sinds vorig jaar liggen er zonnepanelen op het dak.

Knotwilgen van honderd jaar
Links van het speeltuingebouw stond een klein ‘beheerdershuisje’ met plat dak, dat is inmiddels vervangen door een huisje met een schuin dak dat de naam ‘Snoephuisje’ draagt. Op dagen dat de ‘Tuin van Sloten’ in het speeltuingebouw is gesloten, is het Snoephuisje in regelmatig geopend. Zo is er toezicht en kunnen kinderen en hun begeleiders wat lekkers aanschaffen.

Het mooie houten hek met bord heeft plaats gemaakt voor een saai groen ijzeren hek zonder aanduiding dat hier een speeltuin is. Dit hek moet nu voorkomen dat vandalen ’s avonds en ’s nachts de speeltuin kunnen betreden. Op het rechter deel van het hek staan de naam en huisregels van de speeltuin vermeld. Het hek veranderde in de afgelopen eeuw, maar langs sloot staan nog altijd dezelfde knotwilgen.

Lees verder…

De Veenderijbrug in de Osdorperweg

De Osdorperweg vormt al eeuwenlang de verbinding tussen Sloten, (Oud) Osdorp en Halfweg.

Aan het noordwestelijke einde, vlak bij de grens met Halfweg, ligt een brug over de Osdorpervaart. Deze vaart is gegraven in de jaren twintig van de 20e eeuw toen de Osdorper Binnenpolder-Noord werd verveend. Na droogmaking in 1937 werd dit Polder De Eendracht. De bij het afgraven vrijkomende turf werd per schuit via deze vaart naar de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder en verder getransporteerd.

Om de schuiten doorgang te verlenen kwam er in de Osdorperweg een houten ophaalbrug. Vanaf de jaren veertig verviel het scheepvaartverkeer en werd de brug vervangen door een vaste betonnen brug. In 2013 was deze brug (nummer 639) aan vervanging toe en in 2014 werd de huidige brug met witte brugleuningen gebouwd. In 2017 kreeg deze de naam ‘Veenderijbrug’, naar de veenderijen die hier in de eerste helft van de 20e eeuw waren.

Zie ook:
* De Osdorperpolders

Rechthuis, schoolplein en Dorpsplein

Als er één plek in de afgelopen honderd jaar vaak veranderd is, dan is het wel het Slotense pleintje dat sinds 1991 officieel de naam ‘Dorpsplein’ draagt. 

In het hart van het Dorp Sloten stond aan de Sloterweg 1230 het eeuwenoude Rechthuis, dat zo zeer in verval was geraakt dat het in 1951 is gesloopt. Rechts daarvan staat sinds 1866, toen nog aan het adres Sloterweg 1226, het Politiebureautje van Sloten. Na de sloop van het Rechthuis ontstond een open ruimte die dertig jaar lang als speelplaats van de naastgelegen Sloterschool werd gebruikt.

Na archeologische opgravingen in 1991 werd er een nieuw sfeervol Dorpsplein ingericht. Het plein oogt alsof het er altijd al zo bijlag, maar het is dus slechts drie decennia jong. De oude dorpspomp stond voorheen naast het Politiebureautje en heeft na herstel in de jaren negentig een prominente standplaats gekregen op het Dorpsplein. Het plaatje op de achterzijde van de pomp herinnert daar nog aan.

De rode brandmelder staat sinds 1933 naast het Politiebureautje en werd in 1991 een klein beetje verplaatst. Daarachter is sinds 2022 de plaquette te zien die herinnert aan de annexatie van Sloten door Amsterdam in 1921. Met rechts daarnaast de GEB-deurtjes. Alleen het linker deurtje met daarachter een originele telefoon kan nog worden geopend. Achter het andere deurtje ligt een tijdscapsule te wachten op ontdekking over vele jaren.

Lees verder:
* Archeologie onder het zand – Het verborgen verleden van Nieuw-West

Akergemaal bij de Akersluis te Sloten

Het Akergemaal, bij de Akersluis aan de rand van het dorp Sloten, is gebouwd in 1950 voor de bemaling van de Sloterpolder.

In de jaren vijftig en zestig werd in deze polder een groot deel van de Westelijke Tuinsteden gebouwd, met als middelpunt de Sloterplas. Het gemaal zorgt voor ‘droge voeten’ voor de bewoners van de tuinsteden. Het water van de wijken Slotervaart, Osdorp en omgeving wordt door dit gemaal uitgepompt naar de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder en vandaar verder naar het Noordzeekanaal.

Sinds 1990 heeft de Molen van Sloten hierin een ondersteunende taak.

Zie ook:
* Akergemaal / Akersluis
* De Sloterpolder en Sloterdijkermeerpolder 

Het gemaal in 1953, een jaar na de bouw, in een nog kale omgeving. In de tuin staat de net geplante kastanjeboom.

In 2023 gaat het gebouw bijna geheel schuil achter de nu grote kastanjeboom, die in mei volop in bloei stond.

Hoek Lutkemeerweg / Osdorperweg

De Lutkemeerschool op de hoek van de Osdorperweg op 12 juli 1967 en op 19 juni 2023.

In 1967 was het uit 1929 daterende schoolgebouw nog gewoon in gebruik als lagere school voor de kinderen van Oud Osdorp. Drie moeders met kinderwagens passeren de school en de ernaast gelegen schoolmeesterswoning uit 1865. Deze is inmiddels op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst.

In 2023 is het voormalige schoolgebouw in gebruik als broedplaats voor kunstenaars. Een opvallend fenomeen sinds enkele jaren zijn de ooievaars die hun nesten bouwden op de schoorstenen. In 2023 zijn alle vier schoorstenen in gebruik voor ooievaarsnesten, waar dit jaar zeven ooievaars werden geboren.

 

De geschiedenis van het geannexeerde dorp Sloten gaat verder terug dan de oprichting van de stad Amsterdam. Maar toch zijn de stad en het dorp al eeuwenlang nauw met elkaar verbonden. Hun gedeelde verleden werd bezegeld met een dobbelspel en de dronken overmoed van landsheer Van Brederode.

Sloten bestaat uit de Sloterweg (de Dorpsstraat), de Osdorperweg en een paar zijstraten en steegjes. In het witte monumentale huis tegenover de speeltuin woonde huisarts Faber, die in het koetshuis ook paarden behandelde. Bij de bakker kon je op de zaterdag voor Pinksteren speciale luilakbollen kopen. En aan de Sloterweg stond vroeger een tolhuis waar iedereen die vanuit Amsterdam het oude dorp in wilde, moest dokken. Het dorp is een herinnering aan nabuurschap, in de schaduw van de grote stad.

Geschiedenis van Sloten
Sloten is ouder dan Amsterdam. De geschiedenis van het dorp gaat terug tot rond het jaar 1000. In deze tijd bestond het gebied dat nu bekendstaat als Amsterdam en omstreken veelal uit veenmoerassen, veenstroompjes en meren. De moerassen waren nauwelijks bewoonbaar en dienden als jacht- en visgronden voor de spaarzame bevolking die leefde van visvangst, veeteelt en turfsteken. Vanaf de 10e eeuw begon de ontginning van deze gebieden, waarbij de eerste dorpen werden gesticht.

Het nabijgelegen Haarlemmermeer vormde een constante bedreiging voor de dorpen in het gebied. En dus ook voor Sloten. De zogenoemde Waterwolf slokte door de eeuwen heen grote stukken land op, waaronder de dorpen Rietwijk en Nieuwerkerk. Sloten bleef gelukkig gespaard. Tot de overstroming van 1836, waarbij het hele dorp tot aan de Haarlemmerpoort in Amsterdam onder water kwam te staan. Prompt werd besloten om het Haarlemmermeer in te polderen en de Waterwolf voor eens en altijd te verslaan.

Doorn in het oog
Voor het onderdeel van Amsterdam werd, stond het dorp in de 15e en 16e eeuw onder gezag van een landheer. Het werd bestuurlijk gezien als een ‘vrije heerlijkheid’. Ambachtsheer Reinoud III van Brederode had naast Sloten ook de heerlijkheden Sloterdijk, Osdorp en Amstelveen in bezit. Hij was een doorn in het oog van het Amsterdamse bestuur. Van Brederode verzette zich namelijk tegen de uitbreiding van Amsterdam, dat steeds meer nabijgelegen grondgebied annexeerde.

Zo begon hij een proces tegen de stad, over de Amsterdamse banpalen. Een banpaal is een vaak stenen paal die de grens van de Banne (het rechtsgebied) van een stad aangeeft. Amsterdam had van Aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk het recht gkregen om 5 kilometer buiten de stadsgrenzen misdadigers op te pakken zonder inmenging van de landheren. En dus plaatste de stad ook banpalen in het gebied van Van Brederode. Op die banpalen was het wapen van Amsterdam met daarop een kroon te zien.

Van Brederode nam aanstoot aan de aanwezigheid van het Amsterdamse stadswapen binnen zijn landgrenzen. De banpalen maakten hem woedend. Daarnaast meende Van Brederode dat een groot deel van Amsterdam zijn voorouders onrechtmatig was afgenomen. Amsterdam was deels van hem, vond de landsheer. Hij eiste belasting van de stadsbewoners en verbood zijn boeren om hun producten op de Amsterdamse markt te verkopen.

Dronken dobbelen
Het langlopende conflict kwam uiteindelijk ten einde dankzij een dobbelspel. Van Brederode genoot er namelijk van om dronken te dobbelen. En tijdens zo’n dobbelspel verloor hij de heerlijkheden van Sloten, Sloterdijk, Osdorp en Amstelveen aan de burgemeester van Amsterdam.

Althans, zo gaat het verhaal. Of het waar is, zullen we nooit helemaal zeker weten. We kunnen het hem tenslotte niet meer vragen. Wat we wel zeker weten, is dat het dorp Sloten vanaf 1529, ofwel door een dobbelverlies ofwel door verkoop, toeviel aan Amsterdam.

Nog steeds staat in Sloten zo’n door Van Brederode gehate banpaal met het wapen van Amsterdam inclusief de 3 andreaskruizen duidelijk zichtbaar. Het origineel verrees in 1342 en verhuisde in 1624 naar de huidige plek, verstopt tussen huizen aan de Sloterweg. De banpaal werd vernieuwd in 1794. Onder de Fransen verloren de banpalen hun functie: heel Nederland werd namelijk één rechtsgebied. Sloten werd weer een aparte gemeente en bleef tot 1921 onafhankelijk van Amsterdam. Een kleine overwinning voor Van Brederode.

Kleinste politiebureau
Midden in het dorp staat het kleinste politiebureau van Nederland. Dit pittoreske gebouwtje stamt uit 1866 en diende oorspronkelijk als een post voor de dorpsveldwachter die de orde in het dorp handhaafde. Er was net genoeg ruimte voor een bureau, een cel, een toilet en een klein aanrechtje. Dorpelingen die een glaasje te veel op hadden, mochten in de cel van het politiebureautje hun roes uitslapen. Dat waren er heel wat. Het dorp telde vroeger namelijk wel 7 kroegen. En kinderen die kattenkwaad uithaalden, moesten een uurtje in de cel hun zondes overdenken.

In 2015 kwam het gebouw leeg te staan. De politie maakte er geen gebruik meer van en voerde geen onderhoud uit. Het raakte in verval. De inwoners van Sloten maakten zich hard voor het behoud van het gebouw en redden het bureau samen met Stadsherstel van de ondergang. Tegenwoordig is het een winkeltje en ontmoetingsplek. Een herinnering aan de tijden van eenvoudiger gemeenschapsbeheer.

De kerk van Sloten
Het hart van het dorp is de Sloterkerk, gelegen aan het Dorpsplein. Sinds de Alteratie van 1578 is dit een protestantse kerk. Tot de brand in 1573 was het een katholieke kerk, vernoemd naar Sint-Pancratius (naamdag 12 mei), een Romeinse martelaar uit de 4e eeuw en een van de vier ijsheiligen. Deze heiligen hebben hun naamdagen half mei op de laatste dagen dat er volgens de volksweerkunde nog nachtvorst kan optreden.

De Sloterkerk kent een roerige geschiedenis. De eerste Sloterkerk wordt voor het eerst in 1063 genoemd, in een oorkonde van bisschop Willem I. Toen stond de kerk mogelijk nabij de zuidwestpunt van de Slotermeer (tegenwoordig de Sloterplas). In de 13e eeuw werd er een tweede Sloterkerk gebouwd, in het huidige dorp Sloten. Deze was best groot voor een dorpskerk.

Dit kwam omdat Sloten aan de Heilige Weg lag. In 1345 had in Amsterdam een wonder plaatsgevonden, het Mirakel van Amsterdam. Dit mirakel maakte van Amsterdam een bedevaartsoord. Om de stroom pelgrims in goede banen te leiden, werd vanaf het dorp Sloten tot aan de bedevaartkerk in Amsterdam een pad aangelegd: de Heilige Weg.

Rijksmonument
De tweede Sloterkerk werd in 1573 voor een groot deel verwoest door de Geuzen tijdens het Beleg van Haarlem. Daarop werd de kerk in de 17e eeuw herbouwd als protestantse kerk. De rooms-katholieken namen gedwongen hun toevlucht tot schuilkerken. In 1650 bouwden zij in het huidige Oud Osdorp een nieuwe R.K. kerk, ook weer naar Sint-Pancratius vernoemd. De vierde en huidige Sloterkerk stamt uit 1861, en is een rijksmonument. De grote klok is gemaakt door de broers Willem en Jaspar Moer. Zij vervaardigden ook de grootste luidklok van de Zuiderkerk in Amsterdam.

De voetbalclub Pancratius in Badhoevedorp is opgericht in Sloten in 1930 en vernoemd naar de in 1901 aan de Sloterweg gebouwde Rooms-katholieke Sint-Pancratiuskerk. Het voetbalveld lag ten zuiden van de kerk, in 1954 is de club naar Badhoevedorp verhuisd. In 1901 werd deze Sint-Pancratiuskerk nieuw gebouwd aan de Sloterweg ter vervanging van de toen gesloopte kerk in Oud Osdorp. Alleen een begraafplaats bij de knik van de Osdorperweg herinnert hier nog steeds aan.

Adempauze
Uiteindelijk werd Sloten in 1921 officieel geannexeerd door de gemeente Amsterdam als onderdeel van de stadsuitbreidingsplannen. Van de boerderijen met landbouwgrond rond het dorp is weinig meer over. Na de annexatie door Amsterdam zijn ze verdwenen onder de nieuwe woonwijken en buurten van stadsdeel Nieuw-West.

Maar het dorp Sloten zelf staat nog steeds fier overeind en is nooit zijn karakter verloren. Met zijn monumentale kerken, minuscule politiebureau, karakteristieke huizen, doodlopende stegen en eeuwenoude banpaal, weert Sloten zich kranig tegen de oprukkende stad. Een adempauze en uniek contrast met het stedelijke Amsterdam.

28 februari 2024 – Dit is een bewerkte versie van een artikel van www.amsterdam.nl/nieuws/achtergrond/sloten/

*  Dit artikel als pdf-document: In het dorp Sloten heeft de tijd stilgestaan (pdf)

Zie ook:
* De banpaal van Sloten – www.slotenoudosdorp.nl/de-banpaal-van-sloten/
* Mijn plek: Sloten – het oudste dorp van Amsterdam – www.slotenoudosdorp.nl/mijn-plek-sloten-het-oudste-dorp-van-amsterdam/
* Vliegtuig halen, twee maal tol betalen – www.slotenoudosdorp.nl/vliegtuig-halen-twee-maal-tol-betalen/
* Sloten herinnert nog aan hoe het hier ooit is geweest – www.slotenoudosdorp.nl/sloten-herinnert-nog-aan-hoe-het-hier-ooit-is-geweest/

* Acht eeuwen Sloterkerk – www.slotenoudosdorp.nl/acht-eeuwen-sloterkerk/
* Geschiedenis Sint-Pancratiuskerk Sloten – www.slotenoudosdorp.nl/geschiedenis-sint-pancratiuskerk-sloten/
* De Sint-Pancratiuskerk in het dorp Sloten – www.slotenoudosdorp.nl/de-sint-pancratiuskerk-in-het-dorp-sloten/
* Het dorp Sloten – www.slotenoudosdorp.nl/historie/het-dorp-sloten/

Afgelopen jaar (2023) kreeg de Sloterweg een voor Amsterdam unieke status. Na een jarenlange strijd om massaal sluipverkeer over de smalle landweg te weren kwam er voor beide zijden een ‘doorrijdverbod’.

Precies 100 jaar eerder, in 1923, gebeurde het omgekeerde: de Sloterweg werd toen voor iedereen opeens vrij toegankelijk. Want toen werd de tol, ingevoerd in 1816, afgeschaft door de gemeente Amsterdam die twee jaar eerder Sloten had geannexeerd. Maar na 100 jaar was de sluiproute over de Sloterweg zó populair geworden dat via een elektronische knip opnieuw een afsluiting volgde. Wie deze camera-afsluiting echter negeert krijgt te maken met een torenhoge tol van 110 euro.

Tol heffen voor bestrating
Ruim 200 jaar terug sloegen de grondeigenaren langs de Sloterweg de handen ineen om de vaak slecht begaanbare weg aan te pakken. In 1815 besloten ze gezamenlijk een lening aan te gaan om daarmee de weg tussen de Overtoomse Sluis en het dorp Sloten te bestraten en aan beide zijden van bomen te voorzien. De lening werd stukje bij beetje afgelost via tolheffing. Bij Koninklijk Besluit werd dat tolrecht toegekend. In 1816 kwam er aan uiteinden van de weg een tolhek waar betaald moest worden om van de weg gebruik te maken: een op de huidige Sloterkade ter hoogte van nr. 90, en een op de Sloterweg bij nr. 1193. De tarievenlijst voor de tolheffing hangt nog steeds in Café Kerkzicht.

Overbelaste route naar Schiphol
Vanaf 1919 werd de Sloterweg steeds drukker vanwege de verbinding vanuit de stad met Schiphol. Toen in dat jaar de KLM werd opgericht, reisden luchtreizigers vanaf het KLM-kantoor op het Leidseplein per elektrische tram naar de Overtoomse Sluis. Vanaf daar ging de reis per paardentram over de Jacob Marisstraat, Sloterkade en Sloterweg naar de Sloterbrug bij Badhoevedorp, waarna de tocht langs de ringvaart werd voortgezet. Toen Amsterdam in 1921 de gemeente Sloten annexeerde duurde het nog twee jaar voordat de tolheffing werd beëindigd. Nu Sloten binnen Amsterdam viel vond de gemeente het niet langer juist om binnen zijn grenzen een weg te hebben die zonder betaling niet vrij toegankelijk was voor iedereen.

Nieuwe brug en weg buiten het dorp
Door de toename van het verkeer werd de Sloterweg steeds meer overbelast. Met name de dorpskern en de Sloterbrug kregen het zwaar te verduren. Toch duurde het nog tot 1938 totdat verkeer van en naar Schiphol en Den Haag niet langer steeds de nauwe dorpskern van Sloten moest passeren. In dat jaar werd een nieuwe brug in de (Oude) Haagseweg over de ringvaart in gebruik genomen waarvan de weg door de Riekerpolder liep en ter hoogte van de huidige Johan Huizingalaan werd aangesloten op de oude Sloterweg. Tussen deze aansluiting en de Aalsmeerweg werd de Sloterweg in de jaren ’50 verbreed waarbij het oorspronkelijke karakter met zijn bomen, sloten en voortuinen verdween. Ook de naam van dit stuk werd toen gewijzigd in (later Oude) Haagseweg.

Opnieuw overbelast door sluipverkeer
Vanaf de jaren ’60 nam het verkeer over de Sloterweg in razend tempo toe. De toename van het aantal auto’s en de bouw van nieuwe woonwijken maakten van de Sloterweg een druk bereden op- en afrit voor de nabijgelegen autosnelwegen. De roep om aanpak van de onveiligheid op deze eeuwenoude smalle veendijk werd na jarenlang actievoeren uiteindelijk in 2023 bekroond met de afsluiting van de Sloterweg aan beide zijden. Een zogenoemde elektronische knip met cameracontrole is alleen nog te passeren door auto’s van bewoners en bedrijven met ontheffing en de lijnbus van lijn 195. Wie toch op de Sloterweg moet zijn, zal moeten omrijden via een van de twee ’tolvrije’ toegangswegen: de Louwesweg of de Anderlechtlaan. Behalve tussen 7 en 10 uur en tussen 16 en 19 uur kan dit ook vanaf de Plesmanlaan via de Laan van Vlaanderen.

Torenhoge tol 75 meter opgeschoven
Met de invoering van de elektronische knip met cameracontrole is de tolheffing na 100 jaar niet alleen weer terug  – zij het 75 meter oostwaarts opgeschoven –  óók is deze ’tol’ op geheel eigentijdse wijze vormgegeven. Verschil met de oude tol is echter dat je met ómrijden altijd nog zonder ’tolheffing’ op de gewenste plek kunt komen. Hoewel de gemeente Amsterdam 100 jaar geleden in de maag zat met de geërfde tolheffing van zijn voorganger, de geannexeerde gemeente Sloten, en hem daarom toen afschafte, viel precies een eeuw later het historische besluit om de weg op deze wijze tóch weer terug te geven aan de bewoners. Als het ware een goedmakertje om deze uitwas van de annexatie hiermee weer voorgoed terug te draaien…

Theo Durenkamp; 23 februari 2024.

Van: Hoe in Sloten de tol kwam, verdween en… weer terugkwam
Zie ook: www.theodurenkamp.nl

*  Dit artikel als pdf-document: Hoe in Sloten de tol kwam, verdween en… weer terugkwam (pdf)

Zie ook
* Vliegtuig halen, twee maal tol betalen
* Nu wél 110 euro boete voor doorrijden op Sloterweg-West