Speciaal Boekenweekgeschenk met Publieksprijs Nieuw-West
Boekhandel Meck & Holt aan de Tussen Meer 46 in Osdorp heeft voor de vijfde keer een eigen boekenweekgeschenk voor Nieuw-West gemaakt.
Met daarin net als eerdere jaren ook weer historische bijdragen over het landelijke gebied. Wie tijdens de Boekenweek (9 tot en met 18 april 2022) bij Meck & Holt voor tenminste € 20 een boek aanschaft, krijgt naast het gewone Boekenweekgeschenk ook de uitgave ‘Nieuw-West Side Stories: vijfde jaargang’ cadeau.
Jaagpad 200-201, de woning bij het Kruithuis. Op de voorgrond het smalspoor voor materiaaltransport; juni 1953. Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.
Transitie van het grondgebied van Sloten naar Nieuw-West
Het eigen Boekenweekgeschenk van Nieuw-West bevat vooral verhalen uit en over de Westelijke Tuinsteden, maar ook deze keer zijn er weer bijdragen opgenomen die vooral gaan over de historie van het ontstaan daarvan en de periode daarvoor. Zo schreef Erik Swierstra ook voor deze editie weer historisch interessante verhalen over de veranderingen die in de 20e eeuw plaatsvonden op het grondgebied van de voormalige gemeente Sloten. Zijn teksten dragen de titels de ‘Geschiedenis van Sloterplas en Sloterpark’ en ‘De Westelijke Tuinsteden van Amsterdam’.
Terug naar de jaren zestig
Jan Loogman schreef een lezenswaardig verhaal over het landelijke gebied halverwege de 20e eeuw: “Toen de stad nog ver weg was. Die grensde aan de Postjeskade. Wie wist er van de plannen om ook de rest van de polders onder het zand te werken en flats neer te zetten? Niemand hoorde je over de tuinsteden; tenminste niet hier in de polders.”
Het Jaagpad bij de Nieuwe Meer
Bijzonder is ook de bijdrage van Marian Merkestein, waarin zij haar prilste levensherinneringen aan de Nieuwe Meer deelt. Dat resulteert in een mooi sfeerbeeld van toen zij in de eerste helft van de jaren vijftig in ‘Het Kruithuis’ aan het Jaagpad 200 woonde. Ver van de bewoonde wereld. Omringd door ongerepte natuur en water.
Het Kruithuis maakte deel uit van de Stelling van Amsterdam. Het ontleende zijn naam aan de militaire magazijnen achter het huis waar munitie lag opgeslagen. “Vandaar dat wij achter een imposant hekwerk woonden. De aanvoer ging over water. Afgemeerd aan de grote steiger voor ons huis, werd de munitie uitgeladen en op lorries gezet, die op de rails naar de opslagplaatsen rolden.” De andere helft van van de twee-onder-een-kapwoning, met nummer 201, werd bewoond door veldwachter Tiemen Dijkema, die werkte vanuit het Politiebureautje in de Slotense dorpskern.
Zie ook: Herinneringen aan Jaagpad nr. 200 bij de Nieuwe Meer
Publieksprijs
Boekhandel Meck & Holt verbindt een leuke Publieksprijs aan hun vijfde in eigen beheer uitgegeven boek. Als lezer kunt u aangeven wat u de beste drie verhalen uit deel vijf van de ‘Nieuw-West Side Stories’ vindt. De auteur van de bijdrage met de meeste stemmen wint de ‘Publieksprijs Nieuw-West 2022’, een bedrag van € 1.000. Wie zijn stem uitbrengt, maakt kans op een van de vier tegoedbonnen voor € 200, € 100, € 50 of € 25, bij Meck & Holt te besteden. Voor meer informatie over deze wedstrijd klik hier.
Tamar Frankfurther; 4 april 2022.
Weilandje Vrije Geer opgenomen in boek over Amsterdamse geschiedenis
De geroemde schoonheid van de hoofdstad zult u niet vinden in het recent verschenen fraaie boek ‘Over Amsterdam’.
Wèl treft u in deze nieuwe uitgave onbekende verhalen met een duister Amsterdams randje of verhalen waarin het verzet tegen de macht aan bod komt. Daarbij is er ook een link naar het dorp Sloten. Vandaar dat er ook een hoofdstuk is gewijd aan het behoud van het Weilandje Vrije Geer.
In het boek wordt ook een hoofdstuk gewijd aan het in 1995 gehouden succesvolle Slotense referendum. Het referendum zou pas geldig zijn als 34% van de Amsterdammers kwam stemmen. Dankzij een effectieve publiciteitscampagne is dat gelukt. Striptekenaar Dik Bruynesteyn maakte belangeloos het ijzersterke logo. Dankzij een slimme verspreiding verscheen het affiche in heel Amsterdam achter de ramen. Meer weten? Kijk dan naar de film.
Striptekenaar Dik Bruynesteyn maakte belangeloos het ijzersterke logo. Dankzij een slimme verspreiding verscheen het affiche in heel Amsterdam achter de ramen.
Amsterdams horrorboek
Het boek had ook ‘Horrorstad Amsterdam’ kunnen heten, maar het verscheen onder de wel zeer neutrale titel ‘Over Amsterdam. 741 jaar stadsgeschiedenis in 38 artikelen’. Auteur Frank van Vuuren (1970) woont in Nieuw Sloten. Hij is sinds 2006 werkzaam bij de gemeente Amsterdam. Hij schrijft sinds 2014 artikelen voor de Gemeentekrant en de site Amsterdam.nl. Uit die lijst van inmiddels 150 artikelen koos hij een selectie voor in dit boek. Vervolgens verrijkte hij zijn teksten met vaak nog onbekend en prachtig illustratiemateriaal.
Leven, liefde en dood
In zijn verantwoording geeft Van Vuuren aan dat veel van het Amsterdamse verleden “onderbelicht is” en dat de geschiedenis van de stad “nog veel interessants bevat waar weinig of niks over gepubliceerd is”. De auteur: “Met mijn eigen persoonlijke fascinatie voor leven, liefde en dood werd ik op mijn wenken bediend.” Het woord ‘horror’ behoort tot zijn vaste vocabulaire, getuige zijn verwijzing naar het ‘horrorhotel’ dat nu het ‘Tolhuis’ heet en ooit uitkeek op het schrikwekkende galgenveld ‘Volewijck’ in Noord.
De duistere zijde van de stad
Over Amsterdam is enorm veel geschreven, maar zelden of nooit eerder met zoveel aandacht voor de duistere zijde van de stad. Het wemelt van observaties van bijvoorbeeld de ‘wederdopers’ die op 14 mei 1535 op de Dam werden geëxecuteerd door “het hart levendig uit het lichaam te snijden en in het aangezicht te werpen”. Voor de wederdopers, die geloofden in een tweede doop voor volwassenen, was Amsterdam het Nieuwe Jeruzalem. Ze liepen naakt door de straten om het einde der tijden af te wachten. De stad is “godsdienstwaanzinnig”.
De banpaal van Sloten. Foto: Erik Swierstra; 16 april 2021.
Verbannen uit Amsterdam
Als straf kon een doorsnee crimineel uit Amsterdam verbannen worden en mocht de gestrafte niet binnen de omgeving van de banpalen rondom Amsterdam komen. Een van zes banpalen die er toen stonden, staat nog altijd in de monumentale dorpskern van Sloten. Zie ook: De banpaal van Sloten.
Voor wie – naast de Slotense historie – ook meer wil weten over de maar liefst vier Amsterdamse galgenvelden, de openbare dronkenschappen, de dolhuizen voor vrouwen, de stank van de stad, de naaktloperij van de wederdopers, de helse plek het IJ, het vrouwenprobleem en over andere kanten van de rauwe stad, is dit boek een aanrader. Van Vuuren dient dit alles met smaak op.
Hester Vlamings; 26 februari 2022.
Frank van Vuuren: Over Amsterdam. 741 jaar stadsgeschiedenis in 38 artikelen. Uitgave Gemeente Amsterdam, 271 blz., prijs € 20,00.
Voor de recensie van Kester Freriks in het het NRC van zaterdag 26 februari 2022 klikt u hier.
Artikelen over de geschiedenis van het gebied ten zuiden van de Sloterweg
Over de geschiedenis van het gebied ten zuiden van de Sloterweg: de Riekerpolder, het Jaagpad en de Nieuwe Meer, zijn in de loop der jaren diverse artikelen verschenen op www.slotenoudosdorp.nl en in het blad ‘Oever’ van de ‘Vereniging Oeverlanden Blijven‘. Een aantal van deze artikelen is als pdf-documenten opgeslagen. Deze zijn hieronder te lezen:
* De bankjes in de Riekerpolder van ‘De Oeverlanden Blijven’
* De Bronwaterleiding in de Riekerpolder
* De geschiedenis van de Oeverlanden
* Een naam ouder dan de doden – Begraafplaats Huis te Vraag
* Herinneringen aan het witte huisje aan Jaagpad nr. 220
* Herinneringen aan Jaagpad nr. 200 bij de Nieuwe Meer
* Het Jaagpad langs de Schinkel en Nieuwe Meer
* Huis te Vraag – Dat het nog bestaat
* Sloten en de verbinding van Amsterdam naar Den Haag
* Van militaire watervoorziening tot broedplaats
* Vliegtuig halen, twee maal tol betalen
* Wat er nog rest van de Riekerpolder
Uit het blad ‘Oever’ van de ‘Vereniging Oeverlanden Blijven‘:
* De geologische geschiedenis van de Oeverlanden
* De geschiedenis van de Oeverlanden
* Een kwart eeuw op de bres voor natuurbehoud
* Een vliegongeluk in de Riekerpolder
* Herinneringen aan het Jaagpad en Riekerpolder
* Herinneringen van een vliegtuigspotter
* Het Nieuwe Meer – Jac P Thijsse 1923 DGA
* Het Spijtellaantje is een blijvertje
* In de voetsporen van Jac.P. Thijsse
* Levende natuur aan het Karnemelksche Gat
* Luchtfoto van de Royal Air Force 1944
* Mijn herinneringen aan het Jaagpad
* Parkenquaestie – januari 1908
Zie ook: www.oeverlanden.nl/historie/
Inkijkje het leven ‘rond de Sloterbrug’ in de jaren ’60 en ’70
Op zondag 28 november 2021 werd deel 2 van de verhalen ‘Rond de Sloterbrug’ gepresenteerd. Deze keer staan de jaren zestig en zeventig in Sloten, Oud Osdorp en Badhoevedorp centraal.
Na hun vorige uitgave waarin de vier lokale auteurs verhalen uit de naoorlogse periode vastlegden, richten Paul Kroes, Jan Loogman, Kees Loogman en Kees Schelling hun blik nu op de roerige jaren die daarop volgden. Uit de verhalenbundel blijkt dat het om een tijd vol tegenstellingen ging. Aan de ene kant ging het oude vertrouwde dorpse leven onveranderd door, maar tegelijkertijd dienden zich overduidelijk veranderingen aan, waar niet iedereen blij mee was. Een impressie van de 23 verhalen uit het boek.
Was dat even schrikken voor de Slotenaren: Het Wees- en Armenhuis was plotseling gekraakt! Compilatie-foto van Kees Klaver: recente foto van het pand gecombineerd met de afbeelding van de spandoeken uit het Parool van 18 januari 1973, de dag na de kraak.
Belevenissen van dorpsdokter Faber
De verhalenbundel begint met een prachtige compilatie van herinneringen aan dé dorpsdokter van Sloten, dokter Bert Faber. Hoe hij áltijd klaar stond voor zijn patiënten; soms ook in de rol van psychiater. Over een patiënt die maar niet naar de tandarts durfde te gaan en die stomdronken bij hem in de praktijk belandde – bij wie hij toen zelf maar diens rotte tanden heeft getrokken. En hoe Faber de pastoor van de Sint Pancratiuskerk vroeg een parochiane – die ternauwernood nog haar tiende kind had kunnen baren – ervan te overtuigen dat “haar taak om kinderen te baren nu wel volbracht is”. De befaamde dokter Faber ging in 1986 met pensioen. Hij had een hele grote praktijk, maar “met hoofdpijn of een verkoudheidje vielen zijn patiënten hem niet lastig”.
Weerbarstige pastoor en buffelende kolenboer
Het boek geeft ook een inkijkje in het katholieke leven in de jaren zestig. Pastoor Coelen trad in 1964 aan in de Pancratiuskerk. Toen Jan Loogman in 2020 aan (ex-)parochianen vroeg wat zij zich van deze pastoor herinneren, zijn hun reacties nog opvallend heftig. Zij delen openhartig hun herinneringen.
Ook Eef Schelling, de kolenboer in Oud Osdorp, wordt uit de vergetelheid gehaald. Hoe later op de dag hoe zwarter zijn gezicht. Wie slim was, liet zijn kolen in de zomer al bezorgen. Dan was je goedkoper uit.
Wees- en Armenhuis gekraakt
Toen de Slotenaren op 17 januari 1973 wakker werden, zagen zij tot hun stomme verbazing dat het Wees- en Armenhuis, dat bijna een jaar leegstond, was gekraakt. Kees Schelling heeft precies uitgezocht wat er tóen allemaal gebeurde. Over de Dorpsraad, die aanvankelijk niets van de krakers wilde weten, maar later bedacht dat zij wel de voorkeur verdienden boven de komst van de Amerikaans sekte ‘Children of God’. Wethouder Ruimtelijke Ordening, Han Lammers, bemoeide zich persoonlijk met de zaak. Wie het hele relaas volgt, ziet dat de krakers een belangrijke rol hebben gespeeld in het behoud van het voormalige bejaardentehuis, waar nu nog altijd twintig gezinnen in wonen.
Hoe jongerencentrum Smoes aan zijn naam kwam
In de vroegere recreatiezaal, die aanvankelijk met een brug verbonden was met het bejaardentehuis, opende jongerencentrum Smoes in 1974 zijn deuren. “Het centrum ontleende zijn naam aan een voormalige bewoner van het verzorgingshuis, de heer Smoes. In de achtergebleven verpleegrapporten werd melding gemaakt van het feit dat bij controles bleek dat er cognac in de kledingkast van de heer Smoes gevonden was. Als camouflage zat de cognac in bruine flesjes met het etiket ‘hoestdrank’. Ook zou er een fles bier in zijn kastje in de recreatiezaal zijn gevonden. De oude heer Smoes werd streng berispt, maar heeft zich hierdoor jaren later ook een cultstatus verworven.” Tegenwoordig staat dit pand bekend als ‘Dorpshuis Sloten’ waar iedereen activiteiten kan organiseren. Het is mooi hoe verleden en heden elkaar zo een hand geven.
Te koop in Osdorp en in Badhoevedorp
En dit is slechts een greep uit dit toegankelijke boek vol verhalen uit het dagelijks leven in de jaren zestig en zeventig in Sloten, Oud Osdorp en in Badhoevedorp. ‘Rond de Sloterbrug, deel 2’ (ISBN 9789082477535) is voor € 19,95 verkrijgbaar bij boekhandel Jaspers in Badhoevedorp, boekhandel en Meck & Holt en via de uitgever.
Tamar Frankfurther, 29 november 2021
Annexatie in 1921 zorgde ook voor nieuwe huisnummering
Voor de inwoners van de gemeente Sloten veranderden er nogal wat zaken toen de gemeente in 1921 werd geannexeerd door Amsterdam.
De woningen in het uitgestrekte landelijke gebied werden aangesloten op het Amsterdamse water- en lichtnet. (En veel later het (aard)gas- en kabelnet.) De scholen vielen voortaan onder het Amsterdamse onderwijs. Ook de huisnummering werd rigoureus aangepast. En dat was misschien maar goed ook…
De gemeente Sloten kende vroeger geen huisnummers per straat, maar per wijk. Als je hier de weg niet kende, was het waarschijnlijk een hele zoektocht om het goede huisnummer te vinden. Foto: Erik Swierstra.
Wijkletters
Voordat de gemeente Sloten in 1921 door de gemeente Amsterdam werd geannexeerd had Sloten een eigen systeem van huisnummers en wijkletters. Dit systeem was ingevoerd omstreeks 1915. Voordien werden percelen en de huizen die daar eventueel op stonden aangeduid met de kadastrale gegevens, die waren vastgesteld in de jaren twintig van de 19e eeuw. Door het toegenomen aantal huizen in de gemeente voldeed het oude nummersysteem niet meer en werd omstreeks 1915 een nieuwe wijkindeling en huisnummering ingevoerd: een letter met een cijfer.
Zo kregen de huizen in de Slotense dorpskern en langs de Sloterweg de combinatie van de letter A met een nummer en begonnen de huisnummers in Oud Osdorp en langs de Akerwegen met een C. Erik Swierstra schreef hierover een boeiend artikel in drie delen.
Gedenksteen is kapstokje voor herinneringen
Initiatiefnemer voor de gedenksteen ‘100 jaar annexatie gemeente Sloten’, Guido Frankfurther: “De gedenksteen moet straks het kapstokje worden om de verhalen over de annexatie en wat dit allemaal teweeg bracht, te vertellen. De annexatie had na-, maar ook voordelen. Op het gebied van bijvoorbeeld de huisnummeringen is Sloten er sinds 1921 echt op vooruit gegaan”.
Opbrengst is al € 3.500,-
Van de benodigde 4.000 euro voor de gedenksteen is nu maar liefst al 3.500 euro binnen, mede door mooie bijdragen van stadsdeel Nieuw-West, Kaasmakerij ‘Aan de Molensloot’ aan de Akersluis, Moerland Makelaars op Tussen Meer, Ed Dooyeweerd Holding uit Sloten en Caravan Centrum Sloten aan de Sloterweg. Misschien kunnen nog enkele bewoners en ondernemers bijdragen om het streefbedrag te halen. Dan kan de gedenksteen hopelijk in december worden onthuld door burgemeester Femke Halsema van Amsterdam en dorpsraadvoorzitter Sjoerd Jaasma.
Bijdragen kunnen worden overgemaakt op bankrekeningennummer NL80 RABO 1472 8260 51 t.n.v. G. Frankfurther. In deze Nieuwsbrief houden wij u wekelijks op de hoogte hoeveel geld er al binnen is en binnenkort ook over de productie van de steen.
Tamar Frankfurther, 15 november 2021.
Geschiedenis van de Nieuwe Meer en Riekerpolder in de ‘Oever’
In het het blad ‘Oever’ van de ‘Vereniging Oeverlanden Blijven‘ zijn in de loop der jaren diverse artikelen verschenen waarin aspecten uit de Geschiedenis van de Nieuwe Meer en Riekerpolder e.o. zijn beschreven. Een aantal van deze artikelen is gedigitaliseerd en als pdf-documenten opgeslagen. Deze zijn hieronder te lezen:
* De geologische geschiedenis van de Oeverlanden
* De geschiedenis van de Oeverlanden
* Een kwart eeuw op de bres voor natuurbehoud
* Een vliegongeluk in de Riekerpolder
* Herinneringen aan het Jaagpad en Riekerpolder
* Herinneringen van een vliegtuigspotter
* Het Nieuwe Meer – Jac P Thijsse 1923 DGA
* Het Spijtellaantje is een blijvertje
* In de voetsporen van Jac.P. Thijsse
* Levende natuur aan het Karnemelksche Gat
* Luchtfoto van de Royal Air Force 1944
* Mijn herinneringen aan het Jaagpad
* Parkenquaestie – januari 1908
Zie ook: www.oeverlanden.nl/historie/
Slotense herenboer doet boekje open over Slotense wethouder
“Willem kan Willem niet meer luchten of zien…”
Boerderij Rijnhof van Willem van der Laan die door de annexatie de verkoop van zijn land voor woningbouw misliep.
De Slotense herenboer Willem van der Laan is het najaar 1920 in alle staten. Hij is furieus op zijn naamgenoot Willem, bekend als wethouder in de gemeente Sloten, voluit Willem de Buisonjé. De bom is onlangs gebarsten toen Van der Laan de verkoop van zijn grond voor de gemeentelijke woningbouwplannen vlakbij de dorpskern van Sloten definitief zag gedwarsboomd. En dat kwam omdat De Buisonjé als lid van de Tweede Kamer daar glashard verklaarde dat de gemeente Sloten zich uitspreekt vóór annexatie door Amsterdam!
Willem van der Laan (1853-1928), herenboer van Rijnhof in Sloten.
We hebben het over november 1920 als Willem van der Laan, eigenaar van boerderij Rijnhof aan de Sloterweg, geen goed woord meer over heeft voor die andere Willem die hij met zijn dorpsgenoten tot voor kort nog zo hoog achtte. Dat De Buisonjé zijn eigen gemeente Sloten verraadde is niet de enige uitglijder die hem wordt verweten: een reeks van schandalen komt nu aan het licht, waardoor de ene Willem die andere Willem totaal niet meer kan luchten of zien…
Willem de Buisonjé (1878-1952), wethouder in Sloten en Tweede Kamerlid.
Beluister de podcast
De hele klachtenlitanie van Willem van der Laan, tevens gemeenteraadslid van Sloten, is sinds kort te beluisteren in de podcast die ‘Ons Amsterdam’ onlangs uitbracht op: https://soundcloud.com/…/podcast-ons-amsterdam-episode-2
Het is de tweede in een serie podcasts die het maandblad sinds kort uitbrengt over de perikelen rond de annexatie van de omliggende gemeentes door Amsterdam. Zo gaat de eerste podcast over Harmen Betlehem, ook gemeenteraadslid, maar dan van de gemeente Watergraafsmeer die óók op 1 januari 1921 door Amsterdam wordt geannexeerd. Hij was degene die op oudejaarsdag 1920 een heuse begrafenisstoet organiseerde als protest tegen deze annexatie. Zijn verhaal vanuit de Watergraafsmeer hoor je op: https://soundcloud.com/…/podcast-ons-amsterdam-episode-1
Raadhuis Sloterdijk in de 19e eeuw.
Over Willem de Buisonjé is inmiddels veel bekend, mede dankzij het uitzoekwerk van Jan Loogman die alle informatie bijeenzette in zijn verhaal ‘De verrader van Sloten’. Meer hierover lees je hier en hier.
Willem van der Laan werd pas onlangs aan de vergetelheid ontrukt na de vondst van het archief van de ‘Woningbouwvereeniging Sloten’ op de zolder van de Sint-Jozefschool in Sloten. Bij de opheffing van deze school in 1988 stelde oud-schoolhoofd Theo Durenkamp al deze archiefstukken uit 1920 veilig en maakte deze op 1 juli 2020 openbaar via zijn website onder de titel ‘Annexatie verhindert dorpsuitbreiding Sloten’.
Ook het maandblad ‘Ons Amsterdam‘ schonk aandacht aan dit inmiddels helemaal in de vergetelheid geraakte woningbouwplan en nam het artikel in een bewerkte versie over in zijn editie van februari 2021 onder de titel ‘Bouwplannen gesmoord’.
Voor verdere informatie, fietsroutes, artikelen en nog veel meer over de annexaties van 1921 kijk je op de website Buitenbuurten op https://annexaties1921.com/.
Zwartwitfoto’s: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.
Foto van Willem van der Laan: Familiearchief Jan van der Laan.
Door: Theo Durenkamp; 6 oktober 2021.
Van: www.theodurenkamp.nl/artikelen-1/willem-kan-willem-niet-meer-luchten-of-zien
Annexatie van 1921: 100 jaar geleden
Waarom wilde Amsterdam een deel van Sloten annexeren? Dat vroegen zicht niet alleen de inwoners van Sloten zich af maar dat moesten ook de leden van de Tweede Kamer weten om een gefundeerd oordeel te vormen over de vraag of Sloten nu geannexeerd moest worden of zelfstandig blijven.
Prentbriefkaart van het tolhek aan de Sloterweg, ruim een eeuw geleden. Uitgeverij Kirchner bv, 1910. Collectie Stadsarchief Amsterdam: prentbriefkaarten, Afbeeldingsbestand PRKBB00212000006.
Amsterdam bleek alleen geïnteresseerd in de delen waar zich Amsterdammers vestigden: Hoofddorpplein e.o. en Admiraal de Ruijterweg e.o. En de twee tollen op de Sloterweg moesten weg; de passagiers voor Schiphol moesten twee keer betalen om er vanuit Amsterdam te komen. Verder de landerijen aan het Noordzeekanaal om de haven te kunnen uitbreiden.
De oude dorpskern van Sloten interesseerde hen minder. Maar dat kleinere Sloten wilde het Kabinet niet: te klein om zelfstandig te functioneren. Bovendien waren de veeteelt- en tuinbouwactiviteiten geheel op de grote stad gericht, dus was Sloten economisch grotendeels afhankelijk van Amsterdam. De Tweede Kamer moest zich daar maar over uitspreken en dat deed ze op 5 november 1920. Tegenstanders van algehele annexatie vond Sloten in de leden van christelijke partijen die het platteland wilden beschermen tegen het oprukkende socialistische gevaar.
Willem de Buisonjé (1878-1952).
Een geheel onverwachte voorstander van annexatie was Willem de Buisonjé, nota bene wethouder van Sloten maar ook kamerlid voor de Economische Bond, een in 1917 door oud-minister Treub opgerichte liberale partij. Tot ontsteltenis van het thuisfront verklaarde De Buisonjé zich in de Kamer voorstander van totale annexatie. Hij sprak namens een niet onbelangrijke minderheid van de inwoners van Sloten die – mèt hem – aansluiting bij Amsterdam wensten.
Het betoog van De Buisonjé had niet bepaald de doorslag gegeven: de Kamer stemde vóór volledige annexatie met 42 stemmen voor en 25 tegen. Het pleit was met ruime meerderheid beslecht! De wethouder was gelijk ex-wethouder; zijn positie als “verrader van Sloten” was onhoudbaar en hij week – ook om nog heel andere redenen – uit naar Berlijn. Over de achtergronden van deze ambitieuze man, die helemaal niet zoveel met het dorp ophad maar er min of meer toevallig woonde, leest u in het december-nummer 2020 van Ons Amsterdam of u neemt ’n voorproefje in Het Parool.
De Buisonjé verdedigde zich thuis nog met de mededeling dat hij, voor het in de Tweede Kamer tot stemmen kwam, in raadszittingen en voordrachten al maanden had gepleit voor aansluiting bij Amsterdam en dat zijn houding geen geheim kon zijn. Bovendien had de minister van BiZa hem voor de stemming medegedeeld dat het amendement dat een gedeeltelijke annexatie voorzag (alleen de randgebieden grenzend aan Amsterdam), voor de regering onaannemelijk was.
Toen er in de raadszitting op 19 november 1920 in Sloten gestemd moest worden over de houding van De Buisonjé in de Kamer had deze zich uit de vergadering verwijderd. Een laatste poging van Sloten om de annexatie te ontlopen was het voorstel om met Haarlemmerliede en Spaarnwoude samengevoegd te worden. Dit werd door de regering afgewimpeld.
Het wapen van Sloten, met de ster voor Sloterdijk, de hangsloten voor Sloten, de driehoek voor de Vrije Geer en de os voor Osdorp.
De Gemeente Sloten, die zo’n twee eeuwen ouder was dan Amsterdam, omvatte wel iets meer dan het dorp Sloten zelf, nl. het voor Amsterdam niet onbelangrijke Sloterdijk, het agrarische Osdorp en gehuchten in zo’n tien polders die tot de gemeente behoorden. Die veel gehoorde Vrije Geer was een ambacht uit een ver verleden maar stond nog wel in het wapen van Sloten. De Vrije Geer staat voor een deel van de Slooterban dat Geerban genoemd werd. Klik de link om een 17de-eeuwse kaart (Hoogheemraadschap Rijnland) te bekijken en u weet meteen waarom de Vrije Geer in het wapen rechtsboven met een driehoek aangeduid werd. In stadsdeel Osdorp is vandaag een straat die Geerban heet.
De paardentram van Sloten op de Akerweg; ca. maart 1922; Collectie Stadsarchief Amsterdam: Afbeelding nr. OSIM00004002552.
Op 1 januari 1921 werd Sloten meegesleurd in ‘de vaart der volkeren’. Het paard voor de tram naar Amsterdam (die overigens pas sinds 1918 reed) werd vervangen door een automobiel. Amsterdam pakte het uitbreidingsplan van Sloten (1915) op en bouwde de buurt rond de Hoofdweg, het Hoofddorpplein en de Admiraal de Ruijterweg verder uit als Plan West.
Luchtfoto van de Schinkel en omgeving gezien in noordwestelijke richting. Midden rechts de Sloterkade, in het midden de Aalsmeerweg en het Hoofddorpplein. Onderaan de Rijnsburgstraat; 8 april 1931. Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam nr. A04139001035.
In tegenstelling tot de obstructie die Nieuwer-Amstel pleegde, had Sloten in haar plan al de door Amsterdam gewenste ophogingen voorzien en wat er aan de Kostverlorenvaart al gebouwd was, voldeed aan de eisen van Amsterdam en staat er nog steeds. De luchtfoto links laat het resultaat van Plan West zien rond de Aalsmeerweg e.o. ± 1930.
Theo Bakker; december 2020.
De ‘malle’ molen uit Sloten is nu toch een monument
De Molen van Sloten heeft alsnog de monumentale status verworven. Niet van de gemeente, maar van de provincie. En: niet voor de hele molen, maar alleen voor de historische romp. ‘Nu kunnen we eindelijk subsidie aanvragen.’
Patrick Meershoek – Het Parool – 12 oktober 2021
Sinds vorige week staat de molen van Sloten officieel in de boeken als provinciaal monument. – BEELD BIRGIT BIJL.
Het is dan toch gelukt. Sinds vorig week staat de Molen van Sloten officieel in de boeken als provinciaal monument. Naar dat begeerde predicaat is lang uitgekeken door de vrijwilligers die de molen al dertig jaar draaiende houden. Niet eens vanwege de eer, maar vooral vanwege de mogelijkheden om met behulp van de nieuwe status fondsen te kunnen werven.
“Voor de fondsen is een monumentale status een van de eerste vereisten,” vertelt voorzitter Frans Urban van de stichting Molen van Sloten. “We kampen met heel veel achterstallig onderhoud. Het onderhoud is eigenlijk dertig jaar lang een sluitpost geweest. Nu kunnen we op allerlei plekken subsidie aanvragen om de molen weer in goede conditie te brengen.”
De monumentale status is niet uit de lucht komen vallen. Een jaar geleden zag het er nog somber uit, toen de gemeente een keihard vonnis velde over de aanvraag. “De molen wekt weliswaar een zekere authentieke indruk, maar kan geen representant van een bepaald historisch type worden genoemd. Hierdoor is een waardering uit oogpunt van zeldzaamheid niet van toepassing.”
Dat was een monumentale dreun die ook weer niet helemaal onverwacht kwam. In de ogen van erfgoedpuristen is de Molen van Sloten een malle molen, met een historische romp uit 1847 die dertig jaar geleden uit de Watergraafsmeer werd gehaald en geplaatst op een onderbouw van bakstenen die indertijd werden geschonken door een jubilerende handelaar in bouwmaterialen.
Poging tegen beter weten in
De stichting krabbelde overeind en klopte bij de provincie aan. Een beetje een poging tegen beter weten in, want de verhoudingen zijn zo in Noord-Holland dat Amsterdam over zijn eigen duizenden monumenten gaat en het provinciebestuur over alles daarbuiten. Amsterdam telt slechts een handjevol provinciale monumenten, waaronder enkele historische dijken in Noord.
Op het provinciehuis in Haarlem vond de stichting evenwel een bondgenoot in Ernst van der Kleij, erfgoedspecialist met een groot hart. Hij zag de bezwaren ook wel, maar kwam met de oplossing om de monumentale status alleen aan de historische romp te verlenen. De Molen van Sloten moet bovendien worden gezien als een trots onderdeel van de 145 molens in de provincie.
Om de aandacht verder af te leiden van de eigentijdse onderbouw, schreef Van der Kleij in zijn voordracht dat het belangrijk is om ook te kijken naar de sociaal-maatschappelijke waarde van de molen: al die vrijwilligers die vanaf de jaren negentig in de weer zijn geweest om de molen overeind te houden. De monumentale status is ook een beloning voor hun inzet.
Er zijn bijna honderd vrijwilligers, maar een speciale vermelding verdienen Ko Kuiper en P. Hans Frankfurther, die eind jaren tachtig het initiatief namen voor de komst van de molen. Met veel energie en een goed gevoel voor pr wisten zij burgemeesters, commissarissen en zelfs de majesteit naar Sloten te halen voor eerste stenen, hoogste punten en een officiële opening.
Die aandacht kan de molen vandaag de dag goed gebruiken, vertelt voorzitter Urban. “We hebben financieel een paar moeilijke jaren achter de rug. Als gevolg van corona hebben we nauwelijks toeristen kunnen ontvangen. Voor wat de inkomsten betreft moeten we het hebben van donateurs en sponsoren. Ook vrijwilligers zijn trouwens van harte welkom.”
Van www.parool.nl/editie/20211012/de-malle-molen-uit-sloten-is-nu-toch-een-monument~b5dc3fec/
Vliegende start inzameling voor gedenksteen 100 jaar annexatie Sloten
Binnen een week is al meer dan 750 euro ontvangen voor de gedenksteen 100 jaar annexatie gemeente Sloten. Deze steen moet ons blijvend herinneren aan de annexatie door de gemeente Amsterdam in 1921. Behalve het geld komen er ook veel enthousiaste reacties over het initiatief binnen. Maar in 1920 was er alles behalve een feeststemming in Sloten.
De Dorpsraad van Sloten-Oud Osdorp laat weten geheel achter het plan te staan en het “een super idee” te vinden en gemeenteraadslid voor GroenLinks Zeeger Ernsting memoreert dat het misschien wel andersom is: “Eigenlijk heeft Sloten de gemeente Amsterdam geannexeerd, want de gemeente Sloten was destijds niet alleen groter dan Amsterdam, ook nog eens veel ouder.” Zoals bekend is Sloten bijna 1000 jaar oud, terwijl Amsterdam op 27 oktober ‘slechts 746 jaar’ wordt.
De verrader van Sloten
In het blad Ons Amsterdam van december 2020 staat nog eens haarfijn beschreven hoe de annexatie in 1920 werd doorgedrukt onder valse voorwendselen. Het overgrote deel van de inwoners en de gemeenteraad van Sloten waren tegen de annexatie, maar Slotens eigen wethouder en tevens Tweede kamerlid, Willem de Buisonjé, bepleitte in Den Haag het tegendeel. De Slotenaren zijn verbijsterd en noemen hem een “verrader”.
Tegengeluid
Kamerlid Reinhardt Snoeck Henkemans stelde voor om de gemeente Sloten te laten voortbestaan. Hij vond de annexatie “onnodig, onverstandig en ook zal het zedelijk verval toenemen als het gezonde platteland verdwijnt”. In zijn voorstel zouden alleen het gebied rond de Admiraal de Ruyterweg en de wijk rond de Theophile de Bockstraat worden ingelijfd en zou de rest van het gebied zelfstandig blijven. De uitkomst is bekend: Op 10 november 1920 besliste de Tweede Kamer dat de hele gemeente Sloten werd opgeslokt door Amsterdam.
Doe ook mee
Om de gedenksteen nog dit jaar te laten onthullen door burgemeester Femke Halsema van Amsterdam en dorpsraadvoorzitter Sjoerd Jaarsma is initiatiefnemer Guido Frankfurther vorige week een inzamelingsactie gestart. In totaal is er een bedrag van ca. 4.000 euro nodig.
Bijdragen kunnen worden overgemaakt op bankrekeningennummer NL80 RABO 1472 8260 51 t.n.v. G. Frankfurther. In deze website wordt u op regelmatig op de hoogte gehouden hoeveel er al binnen is en zal er meer over de annexatie en de plannen voor de steen te lezen zijn.
Tamar Frankfurther; 8 oktober 2021.