Algemeen

Deel uw speeltuin-herinneringen met de werkgroep Historie

Nu het feest van de 100-jarige speeltuinvereniging Sloten officieel van start is gegaan, roept de werkgroep Historie Sloten-Oud Osdorp iedereen op zijn herinneringen aan de vereniging en de speeltuin te delen. Alle foto’s en verhalen zijn welkom op dit e-mailadres.

Tamar en Guido Frankfurther (in de zomer 1970) in de speeltuin Sloten tijdens de Vliegende Brigade. Foto: Irene Frankfurther.

Schrijf uw herinneringen op: Welke activiteiten werden er georganiseerd? Denk aan de vakantiekampen, de luilakfeesten, zwemles, paaseieren zoeken, het Sinterklaasfeest, de Vliegende Brigade in de zomervakantie, de judo- en yogaclubs, samen bootjes maken, films kijken, knutselen etc. etc.

Wat weet u nog?
Herinnert u zich bijvoorbeeld nog wat er allemaal gedaan werd, hoe dat ging, wie de leiding hadden of welke andere kinderen er waren? Hebt u de clubkampioenschappen wel eens gewonnen? En het zou helemaal mooi zijn als u ook nog foto’s uit die tijd hebt. Vermeld vooral ook uw (meisjes)naam en het jaartal (bij benadering) van uw herinnering. Al deze bijdragen zullen worden opgenomen in het archief van de werkgroep Historie Sloten-Oud Osdorp. Zonder uw toestemming wordt dit alleen bewaard en gebeurt hier verder niets mee.

Ook in de Nieuwsbrief
Wij zouden het leuk vinden om in het komende jubileumjaar van de speeltuinvereniging een aantal van uw verhalen in de Nieuwsbrief Sloten-Oud Osdorp op te nemen. Vermeld dus alstublieft ook of dat mag en hoe we u kunnen bereiken. Dan kunnen we zo nodig overleggen. Mocht u een scan (of een foto-van-foto) maken van uw oude foto’s, dan vragen wij u om digitale fotobestanden van 1 MB of meer aan te leveren. Als u wel foto’s hebt, maar niet kunt scannen, kan de werkgroep Historie u hierbij zeker helpen: dorpsloten@gmail.com.

Wie geen e-mail heeft, kan zijn herinneringen ook sturen naar of in de bus doen van het Dorpshuis Sloten, Nieuwe Akerweg 14, 1066 ES Amsterdam-Sloten.

Tamar Frankfurther; 28 april 2021.

De voormalige gemeente Sloten in de krant

De voormalige gemeente Sloten werd ruim een eeuw geleden, op 1 januari 1921, door Amsterdam geannexeerd, tegelijk met nog vijf andere gemeenten rond de stad.

De kerk van Sloten in de winter (op het ijs kolfspelers en schaatsers). Schilderij van Jan Abrahamsz. Beerstraten; omstreeks 1650.

In april 2021 werd in twee artikelen in de landelijke pers aandacht besteed aan de vroegere gemeente Sloten en de groeiende stad Amsterdam.

Op 13 april 2021 verscheen in het Parool het artikel ‘Onder het tapijt’. Zie: Hoe het ooit zo levendige Sloten werd opgeslokt door grote buurman Amsterdam – Het Parool; 13 april 2021.

Op 15 april 2021 verscheen in de NRC-Handelsblad het artikel ‘De implosie van Amsterdam’. Zie: De implosie van Amsterdam – NRC-Handelsblad; 15 april 2021.

Zie ook:
* www.parool.nl/ps/hoe-het-ooit-zo-levendige-sloten-werd-opgeslokt-door-grote-buurman-amsterdam
* www.nrc.nl/nieuws/2021/04/15/de-implosie-van-amsterdam
* www.theodurenkamp.nl/artikelen-1/de-implosie-van-amsterdam

Erik Swierstra
Werkgroep Historie Sloten-Oud Osdorp

Koninklijke Erepenning voor 100-jarige Speeltuin Sloten

Op donderdag 15 april 2021 kreeg Ilse Visser als voorzitter van de speeltuinvereniging Sloten symbolisch de eervolle versierselen voor de speeltuin uit handen van de commissaris van de Koning van Noord-Holland, Arthur van Dijk.

In 1921 bestond het speeltuinbestuur louter uit mannen; 100 jaar later alleen uit vrouwen. V.l.n.r.: Christa Uittenbogaard, Ilse Groot, Ilse Visser (met oorkonde), commissaris van de Koning van Noord-Holland Arthur van Dijk en Arie van Genderen toont (als aanvrager) de Erepenning; 16 april 2021.

De speeltuin is indertijd op initiatief van Slotense winkeliers en ondernemers gestart. Door het toegenomen verkeer op de Sloterweg – ahum – wilde men een veilige speelplek voor kinderen creëren. De Speeltuin Sloten heeft o.a. WOII, de oprukkende stad rond het dorp en de bouwdrift van de gemeente Amsterdam doorstaan. De speeltuin met zijn actieve vereniging is nog altijd het kloppend hart van Sloten. Op naar de volgende honderd jaar!

Koninklijke Erepenning voor 100-jarige Speeltuin Sloten
De Speeltuin Sloten is een begrip in de wijde omgeving: Wie uit Sloten en omgeving heeft hier niet gespeeld in de afgelopen decennia? Dat de vereniging van deze speeltuin na honderd jaar nog steeds bestaat, is uniek.

“Jullie zijn de oudste speeltuinvereniging van Amsterdam”, zei commissaris van de Koning Arthur van Dijk, toen hij op 15 april de erepenning officieel kwam overhandigen: “Niet iedere vereniging die honderd wordt krijgt die penning hoor, maar jullie hebben hem dik verdiend!”

Amsterdamsch Speeltuin Verbond – Afdeling Sloten; jaren veertig.
Foto: collectie www.stelling-amsterdam.nl.

Veilige speelplek toen en nu
Het is nu bijna niet meer voor te stellen, maar honderd jaar geleden maakten de winkeliers en ondernemers van Sloten zich grote zorgen: Schiphol was geopend en de KLM ging in 1920 zijn eerste lijndienst uitvoeren. Om de luchthaven te bereiken reed je toen nog dwars door het dorp via de Sloterbrug naar de Haarlemmermeer. De rijkswegen bestonden immers nog niet. Omdat al dat passerende verkeer een gevaar vormde voor de Slotense jeugd, die uiteraard op straat speelde, mochten de bezorgde winkeliers en ondernemers van de Slotense gemeenteraad “ter bescherming van de jeugd” een speeltuin stichten. Op 15 november 1920 werd de speeltuinvereniging officieel opgericht. De activiteiten werden eerst nog georganiseerd in een dorpscafé. In 1923 werd de speeltuin – met het clubgebouw dat in 1931 afbrandde; het huidige clubgebouw dat we ook nu nog kennen staat er sinds 1933 – officieel geopend. Sindsdien zijn alle speeltoestellen vervangen. Het oudste speeltoestel, een originele Aldo van Eyck, stond hier in ieder geval al in 1961.

Het clubhuis van het speelterrein van het Amsterdams Speeltuin Verbond afdeling Sloten; 1953. Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.

Keur aan activiteiten
In de begintijd werden in clubverband al vertelavonden en het Sinterklaasfeest georganiseerd. Toen er eenmaal een eigen verenigingsgebouw kwam, werd het aanbod fors uitgebreid. De vereniging organiseerde ook uitjes en vakantiekampen en jarenlang verzamelde de Slotense jeugd zich op donderdag aan het eind van de middag om met de bus naar zwemles gebracht te worden. Er kwamen ook clubs die in het pand hun activiteiten organiseerden voor jong en oud; bijvoorbeeld een judoclub, een bootjesclub en later ook yogalessen. Op Luilak verwelkomde Gerrit van der Puij van de speeltuinvereniging de Slotense jeugd in alle vroegte (om 4 uur verzamelen) voor een lawaaironde door het dorp (een paar keer op en neer over de Sloterweg). Na een drinkpauze en een wielerwedstrijd was er om 7 uur een ontbijt met kakelverse witte kadetjes, aangeboden door Bakkerij Griffioen. Ook nu is de vereniging nog heel actief: Sinterklaas, Kerstmis, Halloween, paaseieren zoeken zijn nog steeds terugkerende activiteiten. In het pand is al weer een aantal jaar de gezellige ‘Tuin van Sloten’ gevestigd waar lekkere drankjes, tosti’s en nog veel meer verkrijgbaar zijn. In deze Nieuwsbrief leest u uiteraard ook welke speciale jubileumactiviteiten dit jaar nog georganiseerd gaan worden.

Het clubgebouw en wachthuisje van het Amsterdams Speeltuin Verbond, Afdeling Sloten; 1969. Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.

De toekomst
De vereniging bloeit en groeit, maar heeft wel zorgen, vooral financiële. Toen het speeltuinterrein in 1923 in gebruik werd genomen, spraken de vereniging en de gemeente af dat de huur van de grond per jaar één gulden (nu één euro) zou bedragen. ‘Honderd jaar’, dat klonk zo ver weg… Dat leek een veilige afspraak en die afspraak heeft er ook voor gezorgd dat de vereniging nog steeds bestaat. Maar, u voelt het al aankomen: De gemeente van toen is niet meer zo sociaal voelend en gul als toen… De jaarlijkse huur gaat hoe dan ook fors omhoog…

Inclusieve speeltuin
Daarnaast is de speeltuinvereniging druk bezig met het vernieuwen van de speeltoestellen. Het is de bedoeling dat het een ‘inclusieve’ speeltuin wordt waar ook kinderen en (groot) ouders in een rolstoel of met een andere beperking kunnen spelen. Op die manier leren alle kinderen van jongs af aan samen plezier te maken en vallen grenzen weg. Er zijn in de speeltuin al verschillende nieuwe speeltoestellen (nestschommel, zandspeeltoestel voor de kleintjes, speelhuisje) die hieraan voldoen. Sommige toestellen (zoals het speelkasteel) kwamen niet meer door de strenge keuring en moeten vervangen worden… Iedereen is en blijft welkom om gratis in de speeltuin te spelen, maar het bestuur hoopt dat velen daarnaast ook lid worden van de vereniging. Dat kan al voor 25 euro per gezin per jaar. Wie geen kinderen heeft, kan ook donateur worden. Meer weten? Klik hier.

Tamar Frankfurther, 21 april 2021.

Han Pijnaker overleden

Op 8 april 2021 overleed Han op 94-jarige leeftijd in zijn huis aan de Osdorperweg op Sloten. Han werd in 1927 geboren als tuinderszoon. Al jong ontmoette hij Alie, een tuindersdochter die even verderop op dezelfde weg woonde.

Han Pijnaker (1927-2021).

Toen Han 18 werd, mocht het stel eindelijk verkering krijgen. Han en Alie waren vervolgens 74 jaar samen waarvan 67 jaar getrouwd. Op 17 april werd Han begraven op het Sint-Pancratiuskerkhof, bij zijn Alie.

Hovenier in hart en nieren
Han hielp eerst op het bedrijf van zijn vader mee met de productie van alle seizoensgroenten, zoals lof, boerenkool, sla en soepgroenten. Later begon hij voor zichzelf als tuinder op Noorderakerweg 195. Na een aantal jaren heeft hij zijn tuinderij aan zijn schoonvader overgedragen en is hij in de tuinderij gaan werken bij zijn zwager Ko van der Voort. Daarna kon hij bij Autopon komen werken als vrachtwagenchauffeur en tot zijn VUT werd hij hovenier op Westgaarde.

Osdorperweg 65
Han en Alie hebben samen 37 jaar aan de Osdorperweg 65 gewoond. Ze beleefden samen heel veel plezier aan de tuin waar Han elke dag in werkte. Als Han de tuin klaar had, riep hij Alie om samen alles te bekijken. In de zomer zaten ze trots in hun mooie tuin te genieten van alle mooie bloemen.

Genieten in de Molen van Sloten
Toen brak de tijd van vrijwilligerswerk aan. Han poetste samen met Alie het koper in de Slotense Sint-Pancratiuskerk en zette de houten banken in de boenwas. Tijdens de vieringen was hij regelmatig verantwoordelijk voor de collecte. Han had zijn hart verpand aan de Molen van Sloten, waar hij met een gezellig groepje Slotenaren van zijn leeftijd veel contact had. Han zorgde er vele jaren voor dat de tuin van de molen er piekfijn bij lag. Als Han naar de molen ging, was dat echt een uitje voor hem, een feestje, omdat het fijn was om anderen te helpen en vrienden te ontmoeten. “Lekker met de mannen onder elkaar zijn, ouwehoeren, geinen en ondertussen schoffelen. Mooier kun je het niet hebben!”

Sinds het overlijden van Alie in 2018 verloor Han zijn levensgeluk, al bleef hij zijn best doen positief te blijven. Door de immuuntherapie slonk de tumor in zijn long, maar zijn eetlust verdween en zijn lichaam verzwakte langzaam. Te midden van zijn familie is Han vredig en rustig in zijn eigen huis ingeslapen om weer verenigd te worden met zijn grote liefde Alie.

Tamar Frankfurther, 21 april 2021.

Sloterwegbewoners: “Help! Die drempels zorgen voor scheuren in mijn huis.”

Het begon er al mee dat de gemeente op de smalle veendijk andere verkeersdrempels op de Sloterweg heeft geplaatst dan was afgesproken. Dat wil zeggen, ze zouden ’trillingenvrij’ zijn, geschikt voor de bus, veilig voor de fietsers en dwingend tot maximaal 30 km/uur. Bovendien werd niet het hele afgesproken pakket van tijdelijke maatregelen ingevoerd, maar alleen maar een klein deel daarvan.

Huis trilt kapot aan de Sloterweg. Foto Tamar Frankfurther.

Effectieve maatregelen om het voortrazende verkeer over Vrije Geer, Ditlaar en Sloterweg tot aan de Huizingalaan te dwingen niet harder dan 30km/uur te rijden te laten en om fietsers te beschermen bleven uit.

Langs de drempels
De gemeente plaatste drempels die alleen effectief zijn met twee naast elkaar of met geleiders erlangs (zogenaamde chicanes). Er werden wel 30 km-borden geplaatst op een deel van het hele traject, maar vrijwel niemand houdt zich aan die snelheidslimiet. Voertuigen rijden op hoge snelheid met gemak lángs de drempels, soms zelfs langs de linker kant, om in te halen. Je kunt zelfs met 70 km/uur over deze drempels rijden. Om geen vertraging op de weg te veroorzaken, rijden ook veel grote en zware voertuigen, zoals vrachtwagens en bussen, niet allemaal over het midden van de weg.

Trillingenonderzoek
Het is dan ook niet vreemd dat de bewoners van de Sloterweg na de plaatsing van de verkeerde drempels ogenblikkelijk merkten dat het foute boel was. De werkgroep Sloten en de bewoners trokken meteen aan de bel bij de gemeente. Het projectteam regelde dat er snel een trillingenonderzoek, een SBR-Meetrapportage, is uitgevoerd door Fugro. Inmiddels liggen de uitslagen van dat onderzoek al een tijdje bij het Dagelijks Bestuur van het stadsdeel. Tot ongenoegen van de bewoners zijn de uitkomsten nog niet gedeeld met de bewoners. De bewoners horen weinig of niets en weten dus ook niet of de gemeente actie gaat ondernemen, wanneer dat dan zou zijn en of de schades aan hun woningen door de gemeente worden erkend.

Wegversmallingen
Vervolgens heeft de gemeente – in een poging om de snelheid van het verkeer te verlagen – wel al snel bij twee drempels een wegversmalling aangebracht. In feite is dit het herstel van de oude situatie met chicanes, maar dan mét drempel en voorrangsregeling. Dit zorgt op deze plekken inderdaad voor een verlaging van de snelheid. Maar, ook dan blijft er volgens de bewoners nog sprake van onaanvaardbare trillingen. Men kan immers met te hoge snelheid over deze drempels heenrijden.

Bovendien bleek dat de versmallingen op de weg meteen al weer tot ruzies tussen automobilisten leiden, ondanks de ingestelde voorrangsregels. Als een automobilist vanaf de ‘verkeerde’ kant tóch voorgaat, roept dit woede op bij tegenliggers. U ziet hier hoe er dan zomaar een langdurige patstelling kan ontstaan: De voertuigen staan neus-aan-neus midden op de versmalling en beide partijen weigeren achteruit te rijden. Ondertussen vormen zich op de Sloterweg in mum van tijd aan beide kanten lange rijen wachtenden, die luid toeterend hun ongenoegen over het oponthoud laten blijken. Men heeft deze sluiproute immers juist gekozen als snelle route naar de A4.

Wie ziet hoe snel deze filevorming ontstaat, ziet daarin bewezen dat deze slappe tijdelijke maatregelen ook niet geleid hebben tot een vermindering van het aantal voertuigen. Nog altijd rijden er al gauw zo’n 15 duizend motorvoertuigen per etmaal over de Sloterweg tussen de dorpskern en de rotonde. De trillingen gaan voor de Sloterweg-bewoners en hun kwetsbare woningen dus dag en nacht door…

Alleen een deel van het noodpakket
Slechts op een deel van de Sloterweg geldt nu 30 km/uur. Maar de gehele route zou dat krijgen: vanaf het stuk op de Vrije Geer waar het nu al 30 km is, over het stuk met 50 km en het stuk van 30 km adviessnelheid heen, dus ook over de ‘blackspot’ op de kruising Vrije Geer Ditlaar. En ook over de Sloterweg voorbij de turborotonde. Ook Nieuw Sloten zou overbruggingsmaatregelen krijgen. Het is op de Sloterweg Oost veel minder druk, maar het is hier zeker niet minder gevaarlijk! Verkeer dat knooppunt ‘Nieuwe Meer’ wil ontlopen, racet hier over de smalle weg waar bovendien geen voetpad is. Fietsers zijn ook op dit stuk Hoofdnet Fiets vogelvrij.

Noodkreten van bewoners
De bewoners zijn ten einde raad. Niemand reageert op hun noodkreten. Niet de gemeente, niet de portefeuillehouder, niet de leden van de stadsdeelcommissie. Ondertussen raast het verkeer voort en trillen hun huizen kapot… De overgrote meerderheid van het verkeer rijdt veel sneller dan 30 km/uur. Gaat de gemeente straks hun schade vergoeden? Enkele voorbeelden van hun noodkreten:

* “Als bewoners van een huis aan Sloterweg is ons woongenot, sinds enige weken, tot nul gereduceerd. Heden ten dage wonen wij in een verkeersriool.”

* “Op de tekentafel van ambtenaren zorgen enkele drempels en borden met 30km/uur misschien voor een afname van het verkeer dat zich ook nog eens aan die lage snelheid houdt, maar de realiteit is helaas anders. Een voorbeeld: Een vijf-assige betonmixer, gewicht ± 40 ton, dendert over de drempel voor mijn huis. Ramen kraken in de sponningen. Een siddering trekt door het huis.”

* “24 uur per dag is er nu een constante trilling in ons huis voelbaar. Fietsers functioneren als snelheidsremmers. Dus niet de drempels! Het is ongehoord wat ik uit mijn raam zie gebeuren.”

* “… Ondertussen vertoont het stucwerk in onze woonkamer inmiddels een scheur. Wie kan ik aansprakelijk stellen voor de schade, die is ontstaan en mogelijkerwijs nog gaat ontstaan? Nog steeds geen antwoord hierop van de gemeente…”

* “Bij ons huis is een versmalling aangebracht. Dat zorgt voor agressie onder de automobilisten. ‘Heerlijk’ dat geclaxonneer de hele tijd. De snelheid is hier wel iets afgenomen, maar helaas zijn ook nu de trillingen nog voelbaar.”

Tamar Frankfurther, 20 april 2021.

Fietsersbond Amsterdam stelt randvoorwaarden aan veilig fietsen op de Sloterweg

Als gezaghebbende gesprekspartner van de gemeente Amsterdam als het over het fietsbeleid gaat, heeft de Fietsersbond duidelijke randvoorwaarden gesteld aan een fiets-veilige Sloterweg.

De drukke Sloterweg met auto’s en fietsers. Foto Tamar Fankfurther.

De Sloterweg is Hoofdnet Fiets. Dat betekent dat de gemeente Amsterdam ervoor moet zorgen dat je daar veilig en comfortabel kunt fietsen. Iedereen is het erover eens dat het daar met de verkeersveiligheid op dit moment zeer slecht gesteld is: het is een smalle weg met veel te veel, te snel rijdende auto’s. Dit moet fundamenteel anders.

In de bijlage staan de door de Fietsersbond gestelde voorwaarden aan de inrichting en het totaal aantal voertuigen die noodzakelijk zijn voor een fiets-veilige weg. De Fietsersbond geeft ook duidelijk aan dat een nieuw fietspad over het sportpark geen alternatief is voor een veilige Sloterweg.

Hieronder formuleert de Fietsersbond afdeling Amsterdam voorwaarden waaraan ieder ontwerp voor de Sloterweg vanuit fietsveiligheid moet voldoen. Die voorwaarden zijn gebaseerd op richtlijnen van de Centrale Verkeers Commissie Amsterdam (vastgelegd in de Leidraad CVC en gebaseerd op landelijke ASSV- en CROW-normen).

1. Bij 50-km-wegen zijn aparte fietsvoorzieningen verplicht. Omdat langs de Sloterweg met zijn 6 meter breedte, er geen ruimte is voor vrijliggende fietspaden, moet het een 30 km-weg worden.

2. De politie eist bij 30 km-wegen een geloofwaardige inrichting. Dat betekent effectieve drempels om de 70 à 100 meter. Omdat het Hoofdnet Fiets bij de driesprong Sloterweg-Ditlaar rechtuit gaat, moet verder het rechtdoorgaande fietsverkeer op die plek voorrang krijgen op verkeer van/naar Ditlaar, af te dwingen door effectieve fysieke maatregelen.

3. Veilig fietsen op een smalle 30 km-weg met gemengd verkeer kan alleen als het aantal auto’s laag is. Uit ervaring elders in Amsterdam blijkt dat, ter voorkoming van opgejaagde en van de weg gedrukte fietsers, het aantal auto’s maximaal 2.500 / etmaal / richting moet zijn (of maximaal 250 auto’s per richting in het spitsuur). Dus bij 1-richting autoverkeer maximaal 2.500 auto’s per dag, bij 2-richting autoverkeer maximaal 5.000 auto’s per dag. Omdat auto’s wegens de 3 meter smalle rijstrook toch gevaarlijke inhaalmanoeuvres zullen maken, moet het aantal auto’s liefst ruim onder de 2.500 blijven.

4. Een nieuw fietspad over Sportpark Sloten is geen alternatief voor een veilige Sloterweg. De gemeente is en blijft verantwoordelijk voor een fietsveilige Sloterweg.

Namens de Fietsersbond afdeling Amsterdam, Frans van der Woerd; 16 april 2021.

Zie ook: Veilig fietsen op de Sloterweg – Fietsersbond – 16 april 2021

De banpaal van Sloten

Midden in het dorp Sloten tussen de nummers Sloterweg 1204 en 1208 staat de Banpaal van Sloten. Hij staat wat verscholen tussen de huizen, maar bij nadere beschouwing is dit een interessant stuk historie van Sloten.

De banpaal van Sloten. Foto: Erik Swierstra; 16 april 2021.

De huidige banpaal dateert uit het jaar 1794, zoals op de paal ook te zien is. De banpaal is een ontwerp van de Amsterdamse stadsbeeldhouwer Anthonie Ziesenis (1731-1801). Ook duidelijk zichtbaar is het wapen van Amsterdam, met de drie andreaskruizen. Dit duidt er al op dat de banpaal eigenlijk niet bij Sloten maar bij Amsterdam hoort.

Wapen van Amsterdam en bouwjaar op de Banpaal van Sloten.

‘Terminus Prosciptionis – Uiterste palen der Ballingen’.

Op de banpaal is de tekst te lezen: ‘Terminus Prosciptionis’; dit is latijn voor ‘Uiterste palen der Ballingen’. Dit duidt er op dat de banpaal een grens aanduidde, namelijk de uiterste grens van het bangebied (rechtsgebied) van de stad Amsterdam, dat zich vanaf 1544 uitstrekte tot één Duitse mijl (7.420 meter) buiten de toenmalige stadsgrens, sinds de aanleg van de Grachtengordel in de 17e eeuw was dat de huidige Singelgracht. Daarom werden zij ook wel ‘Mijlpaal’ genoemd. Bannelingen, mensen die uit de stad verbannen waren, mochten niet voorbij de banpaal komen.

De eerste banpalen buiten Amsterdam verrezen in 1342, toen de stad van de graaf van Holland, Willem IV, het ‘ban- en vangrecht’ verkreeg. Rondom om Amsterdam stonden er zes banpalen. In 1559 werden er door Amsterdam zes palen besteld en geplaatst langs de belangrijkste uitvalswegen. De paal bij Sloten werd in 1624 verplaatst naar zijn huidige plek, maar was in 1793 zo bouwvallig geworden dat deze in 1794 werd vernieuwd.

Tot 1795 had iedere stad een eigen rechtspraak, ook dorpsgebieden (bangebieden), zoals Sloten (Sloterban), hadden hun eigen rechtspraak. Sinds de komst van de Fransen in 1795 is heel Nederland één rechtsgebied, waardoor de bangrenzen, het verbannen en ook de banpalen hun betekenis hebben verloren.

Van de vroegere zes banpalen zijn er drie sindsdien op hun oorspronkelijke plek bewaard gebleven. Naast de banpaal van Sloten zijn dat de twee banpalen van Nieuwer-Amstel (sinds 1964 Amstelveen), die aan de Amsterdamseweg en aan de Amsteldijk-Noord in de huidige gemeente Amstelveen staan.

De mijlpaal aan de Sloterweg te Sloten, gezien in oosteijke richting. Links enkele boerderijen en een boerenkar. Rechts op de voorgrond rustende wandelaars. Datering voorstelling: 1607. Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.

Ook langs de Spaarndammerdijk, tussen Sloterdijk en Halfweg, stond een banpaal. Deze is in 1867 daar verdwenen, doch onderdelen daarvan bleven bewaard en stonden sinds 1954 in een tuin naast het Oosterpark nabij het Tropeninstituut. In 2006 zijn deze bewaarde delen na restauratie weer teruggeplaatst op een klein bewaard gebleven restant van de Spaarndammerdijk, nabij het Boezemgemaal Halfweg. De paal kon niet op zijn oorspronkelijke plek worden teruggeplaatst, omdat de dijk daar is vergraven en onderdeel is geworden van het bedrijvengebied Sloterdijk III in Westpoort.

Landschap met een obelisk aan de Spaarndammerdijk.
Ets van Rembrandt; circa 1650.

Aan de banpalen is een interessante geschiedenis verbonden over de inrichting van de rechtspraak voor 1795 en de rol van verbanning daarin. In 1994 is ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van de Banpaal van Sloten een boekje uitgegeven, dat reeds lange tijd is uitverkocht.

Een gescande versie van dit boekje is te lezen op: 200 jaar Banpaal Sloten – Op de grens van het recht (pdf)

Dit artikel als pdf-document: De banpaal van Sloten (pdf)

Erik Swierstra, april 2021
Werkgroep Historie Sloten-Oud Osdorp.

Voor meer informatie zie:
* Banpaal op Wikipedia
* www.annexaties1921.com/2020/11/05/de-banpaal-van-sloten/
* www.amsterdam.kunstwacht.nl/kunstwerken/bekijk/227-terminus-prosciptionis
* www.onsamsterdam.nl/de-vergeten-banpaal-van-rembrandt
* www.onh.nl/verhaal/banpaal-spaarndammerdijk-tot-hier-en-niet-verder
* www.studiokoning.nl/Foto_19/Banpalen_Amsterdam.html

Met een beetje hulp broeden IJsvogels succesvol op Sloten

“Het gaat goed met de ijsvogel in het landelijke gebied”, zo laat Marina den Ouden, een van de beheerders van Natuurpark Vrije Geer weten: “De laatste jaren nam de populatie ijsvogels sterk toe. Dat komt door de zachte winters van de laatste jaren.”

IJsvogel-mannetje in het Siegerpark. Hij heeft de vis (met de vissenkop naar voren) al klaar in zijn snavel om een jong te voeren. Foto: Ruud Lutterlof.

Met collega Ruud Lutterlof maakte Marina de afgelopen drie winters op strategische plekken elf nieuwe natuurlijke broedwanden, o.a. bij het Siegerpark aan de Sloterweg, op Sportpark Sloten, het Bijenpark in Oud Osdorp en in De Oeverlanden. De ijsvogels maken daarin dan het liefst een horizontale nestgang tot een meter diep. Daardoor kunnen reigers met hun lange nekken de nesten niet plunderen.

IJsvogels zien ook graag water voor de wand. Dat voorkomt dat hermelijnen en wezels het nest kunnen bereiken. In De Oeverlanden en in het Wiedijkpark is ook succesvol gebroed. Op het Sportpark Sloten zijn in 2020 zelfs twee broedsels succesvol grootgebracht! In de bosstrook bij de noodingang van het sportpark aan de Sloterweg worden ijsvogels ook met grote regelmaat waargenomen. 

Eerste en tweede leg
Marina: “Het ijsvogelnest in een natuurlijke kluit bij Natuurpark Vrije Geer werd dit voorjaar ontdekt door een vrijwilligster van de ijsvogelwerkgroep. Ze heeft de locatie gemonitord en daardoor weten we zeker dat van het eerste legsel minstens twee jongen zijn uitgevlogen. Daarna heeft zij nog gezien dat er een tweede legsel was en dat er gevoerd werd. Ze heeft helaas het moment van uitvliegen gemist, maar we kunnen er van uitgaan dat ook dit tweede broedsel gezond is uitgevlogen.”

Geheime broedlocaties
Het ijsvogel-mannetje is erg dominant en beschermt zijn nestlocatie fel tegen concurrenten. Een ijsvogel van drie jaar is al oud. Het zijn geen trouwe vogels. Mocht een van de ouders tijdens het broedseizoen wegvallen, dan wordt die plek vaak binnen de kortste keren door een ander ingenomen. Bij ooievaars gaat dat heel anders: Die blijven elkaar jarenlang trouw.

“Tijdens het broedseizoen zijn IJsvogels zeer storingsgevoelig. Als de eieren nog niet zijn uitgekomen, verlaten ze hun broedsel bij de minste geringste verstoring. Daarom maken we broedgevallen en broedlocaties niet bekend”, aldus Marina. “Als de eieren eenmaal zijn uitgekomen, dan kunnen ze meer hebben omdat de drang om te voeren het dan overwint van hun angst, maar ook dan streven we ernaar dat ze zo min mogelijk worden verstoord.”

Hak een Wak
IJsvogels zijn vernoemd naar hun ijsblauwe kleur en houden – anders dan hun naam doet vermoeden – níet van ijs. In een koude nacht verliezen ze tot een kwart van hun lichaamsgewicht. Een gezonde volwassen ijsvogel weegt ongeveer 40 gram. Hun menu bestaat uit vers gevangen vis. Ook als het vriest, moeten ze hun gewicht op peil houden en verse vis kunnen vangen. Om de vogels hierbij te helpen hebben de IJsvogelwerkgroep Amsterdam en de ecologisch medewerkers van de gemeente de actie ‘Hak een Wak’ een aantal jaar geleden gelanceerd. Door bij de eerste vorst meteen al kleine stukken water (van 2 vierkante meter) open te houden, kon de ijsvogel blijven jagen en zo overleven. “Tijdens de afgelopen vorstperiodes waren wij dagelijks in de weer met het maken van kleine wakken op plekken waar niet geschaatst werd”, vertelt Marina. 

Tamar Frankfurther; 16 april 2021.

Vandalen vernielen hek noodtoegang Sportpark Sloten

In de nacht van zaterdag 10 op zondag 11 april 2021 schrokken omwonenden wakker van kabaal. Vandalen hadden met grof geweld het zware gietijzeren toegangshek van het sportpark uit zijn scharnieren geknald.

Vernield hek Sportpark Sloten.

Hierdoor kunnen de nooddiensten tijdelijk geen gebruikmaken van deze toegang, die eerder op last van de politie is afgesloten.

Junks en hangjongeren zorgden namelijk voor sociale onveiligheid en vervuiling. Er werd ook chemisch afval in de natuur gedumpt. Sinds de afsluiting zijn de natuurwaarden van dit verwilderde bos sterk verhoogd. Volgens de gemeente is dit gebied, aan de rand van de stedelijke bebouwing, van grote waarde. Daarom valt het onder de Hoofdgroenstructuur. Hier vinden veel kleine zoogdieren, vleermuizen en vogels hun onderkomen. Hopelijk wordt het hek snel hersteld.

Tamar Frankfurther; 16 april 2021.

Sloten niet langer oprit A4, A9 en A10? Deel XVI

Het is erop of eronder: Blijft de Sloterweg open voor al dat sluipverkeer?

“Gaat de geschiedenis zich herhalen? Laten we ons voor de vierde keer verrassen? Blijft Sloten de directe op- en afrit van het snelwegennet voor de wijde omgeving?”

Sloterweg: onveilig en vol auto’s.

Dat is de reactie van de werkgroep Sloten na overleg met de gemeente op vrijdag 9 april 2021. De gemeente verspreidde die dag ook een bewonersbrief in Nieuw-West en Badhoevedorp. Het project ‘Sloten en Nieuw Sloten Autoluw’ bestaat volgens hen opeens alleen nog maar uit “Sloterweg West”.

Negen bewonersorganisaties uit Nieuw-West en de Haarlemmermeer hebben hun ontsteltenis, boosheid en bezorgdheid tegenover de gemeente geuit over de gang van zaken. Eerst al per brief en nu ook mondeling. Het hele besluitvormingsproces blijkt totaal omgegooid te zijn en met tenminste 9 maanden vertraagd. De werkgroep: “Precies dit maakten we in 1998, 2009 en 2012 ook al mee”

Meld u aan voor de inspraak
De gemeente gaat een online massabijeenkomst organiseren, een zogenaamde “aanvullende consultatie”. Deze vindt plaats op donderdag 22 april 2021 van 19.30 tot 21.00 uur. Daar wordt een aantal alternatieven gepresenteerd waarop u via ‘een chatfunctie’ kunt reageren. Meld u meteen aan via deze link.

Meer weten over de Sloterbrug en Autoluw Sloten? Klik dan hier.

Tamar Frankfurther; 12 april 2021.

Zie ook: www.slotenoudosdorp.nl/sloterbrug-en-sloterweg/

 

Sloten niet langer oprit A4, A9 en A10? Deel XV

Wethouder: “Uitstel Autoluw en Sloterbrug eerst!”

Op 1 maart 2021 liet de wethouder van Verkeer officieel weten dat hij de besluiten over ‘Sloten en Nieuw Sloten Autoluw’ pas eind 2021 wil laten nemen in plaats van nog in maart 2021.

Hij schrijft dan ook dat de besluitvorming over de Sloterbrug tegelijk zal plaats vinden. Bijna onmiddellijk – op 5 maart – reageren 9 organisaties van bewoners en fietsers uit Amsterdam en de Haarlemmermeer in een brief aan o.a. de wethouder. Ze zijn ontsteld over het uitstel, woedend over onnodig nieuw onderzoek en vol zorg over de fietsveiligheid.

Vervolgens deelt de wethouder op 25 maart de gemeenteraad doodleuk mee dat “de Sloterbrug niet kan wachten op de Sloterweg”.

Meer weten over de Sloterbrug en Autoluw Sloten? Klik dan hier.

Tamar Frankfurther, 7 april 2021.

Zie ook: www.slotenoudosdorp.nl/sloterbrug-en-sloterweg/