Slotense brandmelder in 1933: het nieuwste van het nieuwste

Voor het Slotense Politiebureautje staat een authentieke brandmelder. Toen bewoners thuis nog geen telefoon hadden, konden ze via deze paal contact opnemen met de Brandweer. Deze week nog één keer aandacht voor deze bijzondere paal ‘overal’ in Amsterdam te vinden was. Als de crowdfunding van het Politiebureautje slaagt, zal Stadsherstel deze ‘Rode Wachter’ adopteren en zal het blauwe licht van de paal weer gaan stralen over het dorp.

De brandmelder naast het Politiebureautje in Sloten.
Foto: Erik Swierstra.

Hoeveel dat er precies in Amsterdam stonden, heeft de werkgroep Historie Sloten-Oud Osdorp inmiddels kunnen achterhalen in een artikel van de Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Brandweerwezen (VBB).

“De brandmelders werden in het stedelijk gebied op de openbare weg geplaatst op ongeveer 350 meter van elkaar. Een eenvoudige kast met eenzelfde brandmelder kon worden geplaatst bij instellingen of theaters. Op het hoogtepunt van de ‘brandmelder’, rond 1958, stonden er 415 op de openbare weg en waren er 156 in bijzondere gebouwen. Die werden ‘particuliere brandmelders’ genoemd.

Vanaf het begin van de jaren dertig werd aan de achterzijde van de meeste openbare brandmelders ook een melder voor de politie aangebracht, waarmee het contact tussen de straatagenten en het hoofdbureau kon worden onderhouden via de telefoonverbinding. Daardoor ontstond de bijnaam ‘de rode brigadier’. In 1971 werden de laatste openbare brandmelders van de weg gehaald en bleven alleen de particuliere brandmelders in dienst.

Enkele exemplaren zijn nog bewaard gebleven bij particulieren, maar ook staan er nog enkele op de openbare weg, zoals bij het politiebureautje aan de Sloterweg 1226, voor de deur van de brandweerkazernes Dirk, Victor en binnenkort ook Driemond, in de tuin van het Amsterdamse School-museum Het Schip, bij het BOCAS op Schiphol, in de Hoei-sociëteit, in de brandweerkazerne IJsbrand, in de P!T-Expo in Almere en andere brandweermusea. Alleen de brandmelder in het dorp Sloten staat nu nog op zijn (bijna) originele plek. Deze week leest u meer over de wereld achter, of liever gezegd, ónder de palen. Hoe het systeem werkte.”

Bij de oprichting van de beroepsbrandweer in 1874 werd er voor het doorgeven van een brand een brandweertelegraafstelsel ingericht. Dit was een afzonderlijk kabelnet met brandschellen die binnenshuis waren geplaatst. Omdat het publiek de schellen vaak niet wist te vinden, werd besloten om melders in de openbare ruimte te plaatsen. Dit nieuwe meldsysteem werkte ook op het kabelnet van de gemeentetelefoon en werd “het nieuwste van het nieuwste en onovertrefbaar” genoemd!

Bij het indrukken van de meldknop werd een uurwerk in werking gesteld, dat het nummer van de melder telegrafisch in morsetekens doorseinde naar de centrale van de brandweer. Daar ging dan een lampje op een kaart van Amsterdam branden, zodat zichtbaar werd waar de melding precies vandaan kwam. Ook werden de twee dichtstbijzijnde kazernes automatisch gealarmeerd.

Dit alarmeringsstelsel stond bovendien onder ruststroom. Dat betekende dat er stroom op de geleidingen stond en dat iedere onderbreking automatisch werd gemeld. Het was niet mogelijk om een melding te doen bij een kapotte paal: Bij een storing viel er automatisch een klepje voor de meldknop met de vermelding: “Buiten Dienst”. Op het klepje stond het adres van de dichtstbijzijnde brandmelder. Deze andere brandmelder was uiteraard op een andere voedingskabel aangesloten, zodat beide geen last konden hebben van dezelfde storing. Wat een vernuft…

Laatste loten Altijd-prijs-loterij
Tijdens de maand juli is het Politiebureautje op weekenden van 11 tot 15 uur geopend. Kom vooral langs. Als u snel bent, kunt u komend weekend nog loten bemachtigen van de Altijd-prijs-loterij, die we eerder organiseerden. Ze kosten 5 euro per stuk. De prijs die u wint, is altijd meer waard. Tel uit uw winst… Er zijn er nog enkele tientallen loten beschikbaar! De opbrengst komt uiteraard ten goede aan de crowdfunding, zodat we het Politiebureautje kunnen openstellen.

Meer informatie over de brandmelder: zie www.stadsherstel.nl.

Tamar Frankfurther; 3 juli 2017.

Uit: de Westerpost van 12 juli 2017.

Zie ook: nl.wikipedia.org/wiki/Brand- en politiemelder

Zie ook: Brandmelder Sloten straalt weer