De geschiedenis van de Westelijke Tuinsteden (2)

In de Westerposten van 1 en 8 september 2010 heeft u al uitgebreide recensie kunnen lezen over het boek van Ton Heijdra en een interview met hem. Dat gaan wij dus niet overdoen. Onze blik richtte zich vooral op de eerste twee hoofdstukken van het boek waarin de geschiedenis van het oude dorpen Osdorp, Sloterdijk en Sloten staat beschreven. En het begint met een kleine deceptie.

Sloten 1000 jaar
Vorig jaar heeft een aantal Slotenaren, waaronder uw eigen redacteur wat historisch onderzoek gedaan met als conclusie dat Sloten in 2012 (ongeveer) 1000 jaar zou bestaan. Reden dus om te beginnen met de voorbereidingen van een knallend feest. Tenslotte wordt je dorp maar één keer 1000 jaar oud. Het plan werd, in kleine kring, enthousiast ontvangen, maar regelmatig werd de vraag gesteld: hoe nauwkeurig is jullie berekening? Wel, verder dan ‘het is een educated guess’, kwamen we niet en eigenlijk is het plan toen stilletjes verhuisd naar een bureaulade. Waar het nog steeds ligt. En misschien is het maar goed ook, want volgens Heijdra is Sloten nog lang geen 1000 jaar. Hij heeft uitgebreid research gedaan en komt tot de conclusie dat een eerste nederzetting met de naam Sloton pas rond ongeveer 1150 ad gesticht moet zijn. Kerkelijke documenten die eerdere data noemen zijn niet erg betrouwbaar. Ook over de plaats waar Sloten oorspronkelijk lag is onduidelijkheid. Heijdra beschrijft dat uitgebreid in zijn boek.

Wegen
Interessant zijn ook de beschrijvingen met hoe allerlei, nog steeds bestaande wegen hun naam hebben gekregen. Zo heette de huidige Osdorperweg vroeger Slimme Weg. In Sloten is nog een klein stukje weg met dezelfde naam. Overigens sloeg dat ‘slim’ niet op intelligentie, maar op de breedte van de weg. Die was slim, smal, zoals in het Engels. Verder waren de gemeentes zoals Osdorp, Sloterdijk en Sloten verplicht om noodwegen aan te leggen voor het geval er weer eens een overstroming was. Onder meer Uitweg en Notweg zijn daar overblijfselen van. Maar ook bijvoorbeeld de Geerban en Vrije Geer verwijzen nog naar de historie.

Economie
Bijzonder interessant zijn ook de verhandelingen over de economische ontwikkeling in de loop der eeuwen. Het maakt duidelijk dat in het cultureel en economisch leven niets voor altijd is. Een open deur misschien, maar neem nu de eigenaren van de vrachtschepen en de trekschuit die soms eeuwen lang het belangrijkste vervoermiddel bezaten en daar hun brood mee verdienden. Totdat in dit gebied rond 1631 begonnen wordt met de aanleg van een weg die later de Haarlemmerstraatweg gaat heten. Daarover reden diligences in een fractie van de tijd die met de meer comfortabele trekschuit nodig was, van Amsterdam naar Haarlem. Met als gevolg dat veel eigenaren van een trekschuit in de financiële problemen kwamen.
En zo verging het ook veel boeren en tuinders. Tussen 1880 en 1900 beleefden zij een gouden tijd, alhoewel dat allemaal relatief is. Maar economische en geografische ontwikkelingen maakten dat veel boeren moesten verkassen en anderen raakten brodeloos. De middenstand, winkeliers en caféhouders maakten hetzelfde mee. Een relatief korte bloeitijd en daarna de ondergang.

De annexatie
De annexatie van het hele gebied, dus de gemeentes Sloterdijk, Osdorp en Sloten, vond plaats in 1921. Daarvoor had Amsterdam al eerder, in 1814, de feitelijke zeggenschap over dit gebied gehad, maar was die in 1851 weer kwijtgeraakt. De annexatie in 1921 ging niet zonder slag of stoot. De gemeenteraad van Sloten verzette zich met hand en tand tegen de overname. Maar Amsterdam had betere relaties in het Haagse politieke circuit. Toen bovendien de Slotense wethouder W. H. de Buisonjé, tevens lid van de Tweede Kamer, in een vergadering beweerde dat de Slotense bevolking vóór de annexatie was, was het pleit beslist. Woedend was men in Sloten en De Buisonjé kon zich er lange tijd niet op straat vertonen. Hij krijgt het verwijt dat hij zijn eigen gemeente heeft verkwanseld.

Tot zover een korte impressie van de eerste twee hoofdstukken van het boek. Een absolute must voor iedereen die zich ook maar enigszins interesseert voor de geschiedenis van de eigen woonomgeving. En nog een laatste opmerking: het boek staat barstensvol  prachtige illustraties en foto’s.

Arie van Genderen

De geschiedenis van de Westelijke Tuinsteden: Amsterdam Nieuw-West. Dor Ton Heijdra, uitgeverij René de Milliano. ISBN: 978 9072810 588. Prijs € 22,50.

Uit: de Westerpost van 15 september 2010.