Interview met molenaar Rein Arler

‘Ik ben altijd met het weer bezig’

Rein Arler voor zijn molen.

In Amsterdam staan 10 molens. Ooit maalden ze het graan of legden ze drassige polders droog. Tijdens de Nationale Molendagen op 11 en 12 mei draaien de wieken van alle molens. Dat is het werk van de molenaars. Een van hen is Rein Arler (59). Hij woont in Molen 1200 Roe in Nieuw-West en weet alles van molens.

Wie tussen Amsterdam en Haarlem via Nieuw-West reist, ziet hem staan: poldermolen 1200 Roe, gebouwd in 1632. De molen ligt aan de voormalige Haarlemmertrekvaart (1631), 1200 roe tot de Haarlemmerpoort. Daar begon vroeger de stad. Een roe is een afstandsmaat gemeten langs een roe (lat) van 3,767 centimeter.

Molenaar gezocht
Rein Arler vertelt: “Als kind al hield ik van molens. De draaiende wieken met de grote zeilen eraan maakten grote indruk op mij. Later in mijn leven ging ik in de leer voor molenaar. Op 1 juni 1994 haalde ik mijn diploma. Dat is precies 25 jaar geleden. In 2003 werd ik molenaar van de 1200 Roe. Er werd een molenaar gezocht, die ook in de molen wilde wonen. De oude molenaar was overleden. Ik had het molenaarsdiploma en veel ervaring met het molenwerk. Ik woonde in Purmerend maar ben hiervoor naar Amsterdam teruggekeerd.”

De 1200 Roe. Foto: Rein Arler

Molenindustrie
“De molens zijn van oorsprong industrie. Een industrie die draait op windkracht. De wieken moeten de wind vangen. De eerste molens zijn van begin 1600, zoals de houtzaagmolen voor de scheepsbouw en de krijtmolen zoals d ‘Admiraal (1792) aan het Noordhollandsch Kanaal.”

Randen van de stad
“De molens stonden altijd aan de randen van de stad, buiten de grachtengordel of hoog op de stadswallen – de bastions – zoals de gerst- en korenmolens. Voor de bierindustrie. Ze stonden altijd aan het water, een belangrijke aanvoerweg voor grondstoffen als hout, graan, en cacao. Ten zuiden van de stad, maar vooral ook in West, stond een woud aan zaagmolens. Namen als Houthavens en Haarlemmerhouttuinen herinneren daaraan. De Otter is de enige overgebleven houtzaagmolen (1631).”

Droogleggen en ontwateren
“De poldermolens zorgden voor ontwatering van polders en venen en voor drooglegging van de meren om de stad. In 1627 was de drooglegging van het Bijlmermeer een feit, in 1629 die van het Diemermeer, wat nu de Watergraafsmeer is.

Rond 1900 verdwenen de molens aan de stadsrand. De stad verdrong de molen in De Pijp. In West werden molens verdrongen door nieuwe industrie. Molens die bleven staan, verloren hun functie. Eén van die molens is de 1200 Roe.”

Kantelpunt
“In de jaren ’50 kwamen hoge huizen naast Molen 1200 Roe te staan. De molen paste niet meer in het landschap en zou naar Sloten verhuizen. Daarom werd er geen onderhoud meer gepleegd. De molen stond er haveloos bij. 1972 was het kantelpunt. De molen hoort bij de buurt, vonden bewoners. En na een handtekeningenactie kon hij blijven staan. In 1976 is de 1200 Roe gerestaureerd.”

Het beroep van molenaar
“Het oude ambacht van molenaar bestaat bijna niet meer. Ik ben de bewoner die de molen draaiend houdt. Want alleen een gediplomeerd molenaar mag de molen in werking brengen. Een molenaar moet de molen veilig kunnen zekeren. Tegen storm en onweer. Zonder de molenaar mogen de wieken niet draaien. Ik ben altijd met het weer bezig.”

Levend monument
“Ik houd van het uiterlijk van de molen, van het beeld van een molen in het open landschap met de wolkenluchten. Dat is de natuurlijke biotoop van de molen. Ik houd ook van het mechaniek. Een molen is een levend monument. Het blijft lastig om molens hun oude functie terug te geven. Maar als we de molen weghalen, keert hij nooit meer terug. Een molen hoort bij de buurt. Het is een herinnering aan voorbije tijden.”

Nationale Molendagen
“Zaterdag 11 en zondag 12 mei zijn de Nationale Molendagen. Dan zijn korenmolen De Bloem (11 mei), krijtmolen d’Admiraal (weekend) en poldermolen Molen van Sloten voor publiek geopend. Omdat de wieken van Molen De 1200 Roe laag bij de grond draaien, kan ik geen bezoekers op het terrein ontvangen. De wieken zullen natuurlijk wel draaien. Ik ben thuis.”

Van: www.amsterdam.nl/actueel/nieuws/molens – 9 mei 2019