Plan Akkerpark een groene corridor in een circulair bedrijventerrein
Inleiding
Sinds 1916 is de familie Hoogendam met Boerderij de Boterbloem gevestigd in de Lutkemeerpolder. Vanaf 1996 is Trijntje Hoogendam de derde generatie die er boert. Zij heeft het bedrijf omgeschakeld naar een biologisch akkerbouwbedrijf en dit later uitgebreid met zorgtaken.
De polder is al decennia onderwerp van stadsuitbreiding. Zoals vrijwel alle boerderijen rondom de stad, wacht nu ook de Boterbloem het lot van sluiting. In 2002 is men gestart met de bouw van Bedrijvenpark Amsterdam Osdorp, de akkers van De Boterbloem zijn toen buiten schot gebleven. Na brede steun vanuit de Amsterdamse bevolking en de gemeentelijke politiek is toegezegd dat er pas gebouwd zou worden als Lutkemeer I vol was.
De actuele situatie is dat SADC het bedrijventerrein verder wil ontwikkelen, terwijl de stad juist Biologische zorgboerderij de Boterbloem met haar akkers graag wil behouden. Dit plan, het plan Akkerpark, heeft de bedoeling een oplossing te bieden voor de ontstane situatie en geeft een beeld hoe het één en het ander kan samengaan.
Uitgangspunten
Aan het plan liggen een aantal uitgangspunten ten grondslag.
1. Het behouden van de historische akkers: het kavelpatroon en zichtlijnen geven een goed beeld van de agrarische activiteiten zoals deze eind 19e eeuw rondom Amsterdam plaats vonden. Dit is nergens in de stad nog te zien, behalve in de Lutkemeerpolder.
2. Plek bieden aan biologische akkerbouwactiviteiten in de stad, uniek voor Amsterdam. Zowel wat betreft productie als educatie een grote meerwaarde voor de stad.
3. Een laagdrempelige en prikkelarme omgeving creëren aan kwetsbare Amsterdammers die letterlijk perspectief biedt door de ervaren rust en ruimte.
4. Het realiseren van een groene corridor in het bedrijventerrein die aansluit op het achtergelegen natuurgebied, Westgaarde en Tuinen van West.
5. Er is ruimte en ambitie voor een groen en duurzaam bedrijventerrein op Lutkemeer fase 2.
Maatschappelijk belang
Biologische boerderij De Boterbloem vervult een belangrijke maatschappelijke functie op het gebied van zorg, educatie en ontspanning. Kwetsbare Amsterdammers met een verslavings- of psychiatrische achtergrond kunnen dagelijks terecht voor een zinvolle dagbesteding. De Boterbloem biedt een kleinschalige, niet bureaucratische plek die door de deelnemers als veilig en rustgevend wordt ervaren. De begeleiding is op maat en sluit aan bij de leefwereld van de doelgroep.
Voor kinderen is de boerderij een belangrijke plek om kennis te maken met voedselproductie en het boerderijleven, ondere andere door het organiseren van oogstdagen en kinderevenementen.
De Boterbloem stelt haar terrein en paden open voor bewoners en voorbijgangers, juist de rust en ruimte die wordt ervaren is voor de vele bezoekers de reden om naar De Boterbloem te komen.
Kortom: de Boterbloem is toegankelijk en van belang voor iedereen en vervult vele unieke en belangrijke maatschappelijke functies.
Natuurwaarde
Achter de akkers ligt een natuurstrook langs de ringvaart, mede aangelegd als compensatie voor de komst van de A5.
Deze maakt deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur. Het natuurgebied wordt enorm versterkt door de aanwezigheid van de akkers van de Boterbloem, zowel wat betreft de beleving als de natuurwaarde. Weidevogels kunnen ongestoord nestelen op de biologisch beheerde akkers, insecten en kleine dieren bewegen zich in de akkerranden, houtwallen en slootkanten waardoor het gebied nog diverser en dus ecologisch interessanter wordt. De lijst van waargenomen soorten in de polder is lang, juist door de verschillen in het oorspronkelijke landschap.
Bovendien loopt het Noordhollandpad, aangelegd en beheerd door Landschap Noordholland achter de akkers langs en sluit direct aan op de kavelpaden van de Boterbloem. Hiermee geeft het een groene en natuurlijke ingang naar de Tuinen van West en Westgaarde voor wandelaars.
Agrarische waarde
Akkerbouw is uniek in Amsterdam, zeker biologisch. Niet alleen vanwege de activiteit die nergens anders in de stad nog plaats vindt, maar ook vanwege de grondsoort in dit gebied: de ingepolderde klei komt elders binnen de stadsgrenzen niet voor. Doordat De Boterbloem het land al ruim twintig jaar biologisch bewerkt is een prachtige grond ontstaan: vruchtbaar en vol bodemleven. Het geplande ‘onder zand leggen’ is ecologische vernietiging.
In en om de stad worden kleinschalige stadslandbouw initiatieven gestimuleerd om mensen kennis te laten maken met voedselproductie. Het overgrote deel van ons eten komt echter niet van moestuinen maar van akkerbouwmatig geteelde gewassen. Juist de daadwerkelijke productie van (biologisch) voedsel en alles wat daarbij komt kijken, vindt bij de Boterbloem niet alleen plaats, maar wordt ook op toegankelijke wijze inzichtelijk gemaakt.
Nog meer dan nu gebeurt, kan de Boterbloem een belangrijke rol spelen in het leveren van lokale producten, denk bijvoorbeeld aan tarwe en spelt voor bakkers, gerst voor bierbrouwers of augurken voor de Amsterdamse Zure Bom.
Voorstel
Akkerpark: een pilot van vijf jaar met de intentie deze te verlengen na gebleken succes. Een uniek en innovatief concept waarin stedelijke ontwikkeling hand in hand gaat met behoud en uitbreiding van natuurwaarden, binnenstedelijke voedselproductie en innovatieve stedenbouw. Een Akkerpark voor het bedrijventerrein. Een plek waar groen, ontspanning en voedselproductie samen gaan.
Aangevuld door wandelpaden, zit- en picknickplekken worden de akkers opengesteld voor bezoekers en werknemers van het businesspark, waar en passant ook zelf geoogst kan worden. Door middel van borden en rondleidingen worden mensen geïnformeerd over voedselproductie, natuur op de akkers en het belang van biologisch beheer in het kader van biodiversiteit. Het Akkerpark is de groene component in het circulaire bedrijventerrein en kan bijvoorbeeld een plek bieden in het composteren van het organische afval van het terrein, maar tegelijkertijd ook grondstoffen leveren. Het Akkerpark kan in samenhang met het bedrijventerrein een laboratorium worden dat concreet bijdraagt aan circulaire bedrijvigheid in een geïntegreerd concept.
Op deze manier ontstaat ook ruimte voor maatschappelijke ontwikkeling. Het Akkerpark blijft de plek voor kwetsbare Amsterdammers voor dagbesteding, zoals deze nu ook op de Boterbloem wordt geboden: prikkelarm, laagdrempelig en op maat.
Van de huidige akkers denken we thans ca. 8 ha te benutten voor ontwikkeling van het Akkerpark. Het teeltplan zal intensiever worden om meer teelten te kunnen laten zien en om het gebied nog aantrekkelijker te maken. Aan het einde van de akkers kan een weg worden gerealiseerd die een doorgang biedt naar het tweede deel van het te ontwikkelen bedrijventerrein. Voor de beleving en de groene corridor is het van belang dat deze weg zo min mogelijk een obstakel vormt, zowel visueel als praktisch.
Economisch
De Boterbloem is in staat om met de productie van gewassen voldoende middelen te genereren om een reguliere landbouwpacht (Tuinen van West-tarief) te betalen voor de grond die dit plan omvat. Tegelijkertijd kan zij het beheer van het recreatieve groen in het Akkerpark voor haar rekening nemen, hetgeen een substantieel financieel voordeel is voor het bedrijventerrein.
De eenmalige investering voor de aanleg van het Akkerpark – denk aan wandelpaden, bankjes, picknickplekken en informatievoorziening – neemt de Boterbloem voor haar rekening.
De multifunctionele ruimte van de Boterbloem kan daarbij van toegevoegde waarde voor het bedrijventerrein zijn als vergaderlokatie en plek voor ontmoeting. Het is echter uitdrukkelijk niet de bedoeling om een uitgebreide feest- en vergaderlokatie te realiseren. Dit om het kleinschalige en rustige karakter van de boerderij te kunnen waarborgen.
Win-win
Plan corridor heeft het doel om de ontstane impasse op te heffen en een win-win situatie te creëren voor alle belanghebbenden. Voor ontwikkelaar SADC biedt het een kans om een werkelijk innovatief, circulair en uniek bedrijventerrein te realiseren rondom een historische setting. Werknemers kunnen ontspanning vinden in het Akkerpark in lunchpauzes – maar ook voor of na het werk- een rustgevend en inspirerende wandeling over de akkers maken.
Hirmee wordt het bedrijventerrein ook een aantrekkelijkere plek voor bedrijven om zich te vestigen. Groen werkt immers rustgevend en stressverminderend.
Voor de gemeente Amsterdam blijft een belangrijke maatschappelijke functie behouden zowel wat betreft zorg als groenvoorziening. Voor veel bewoners uit Amsterdam, Badhoevedorp en Lijnden blijft een deel van de polder haar karakter behouden met de unieke beleving van akkerbouw aan de rand van de stad. En voor de Boterbloem is haar voortbestaan na 100 jaar gegarandeerd in een nieuwe setting, aangepast aan de huidige tijd en in cordiale samenwerking met nieuwe partners.
Kortom: plan Akkerpark voorziet in de effectieve combinatie en waarborging van uiteenlopende belangen (maatschappelijk, economisch, ecologisch, agrarisch, zorg, educatie en recreatie) en toont daarmee reële kansen voor nieuwe bedrijvigheid met veelzijdige meerwaarde.
Procesvoorstel
voorjaar 2018 plan doorrekenen en vaststellen
* uitwerken circulaire kansen mbt Akkerpark
* teeltseizoen 2018 doorzetten om inkomsten te behouden tijdens proces
* Gemeente Amsterdam betrekken bij planvorming
* meewerken aan bodemonderzoeken en andere noodzakelijke voorbereidingen
Bijlagen
1. Mijlpalen De Boterbloem uit: “Toekomst voor de Boterbloem” Businessplan 2011
2. Onderscheidend vermogen De Boterbloem uit: “Toekomst voor de Boterbloem” Businessplan 2011
Uit: de Westerpost van 7 februari 2018.