Het monument aan de Osdorperweg

Aan de Osdorperweg, tussen het oude dorp Osdorp en de Lutkemeerweg staat een monument dat herinnert aan slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Het is niet bekend wanneer en door wie het monument is geplaatst, maar het staat er waarschijnlijk al van kort na de Tweede Wereldoorlog.

Het monument bestaat uit een kleine obelisk op een voetstuk. Dit staat op een vierkante basis. Rond de basis is een sierstrook van kiezelstenen die op de vier hoeken wordt afgesloten door stenen zuiltjes met kettingen ertussen. Ervoor ligt een stenen tegel met een inscriptie in het Nederlands en het Engels.

Monument te Oud Osdorp

Op 4 mei 2017 is voor het monument een tegel onthuld die herinnert aan een omgekomen Amerikaanse piloot die met zijn vliegtuig in 1943 neerstortte in een weiland nabij de Osdorperweg.

Tekst

De tekst op het voetstuk luidt:

“Gevallen voor het Vaderland

Petrus Franciscus Bierman

Geb. 8 dec. 1914

Gesneuveld en begraven

10 mei 1940 te Oegstgeest

Jan Kars

Geb. 20 april 1919

Overleden 20 oct. 1944

en begraven

te Waterlandkerkje

in Zeeland”

De tekst op de gedenktegel luidt
“Deze tegel herdenkt een Amerikaanse piloot van de US Army Air Force (USAAF). Op 8 oktober 1943 werd zijn P-47 Thunderbolt getroffen door een Duitse Jager. Hij stortte neer in de buurt van Amsterdam, raakte vermist en werd overleden verklaard. 2 LT Dover Chalmond Fleming jr. (1917), Piloot. Hij stierf voor onze vrijheid.

This plaque commerorates an American pilot of the US Army Air Force (USAAF). On October 8, 1943 he got missing when his Thunderbolt bomber, hit by a German fighter, crashed in the surroundings of Amsterdam. He is regarded as killed in action. 2 LT Dover Chalmond Fleming jf. (1917). He sacrificed his life for our freedom.”

Wijzigingen
In 2008 is het monument na herprofilering van de Osdorperweg opgeknapt. De tekst is opgefrist en de verdwenen kettingen werden vervangen door vier nieuwe. In 2018 is de gedenktegel verder aangepast.

De geschiedenis

Het monument aan de Osdorperweg te Amsterdam (gemeente Amsterdam) herinnert aan twee Osdorpse militairen en een geallieerde piloot.

De namen van de slachtoffers luiden: Petrus Franciscus Biermans, Dover Chalmond Fleming jr., Jan Kars.

Piet Bierman
Piet Bierman (Sloten, 8-12-1914) woonde met zijn ouders en de andere kinderen aan de Osdorperweg 565. Op 9 mei 1940 kreeg hij plotseling de oproep zich bij zijn regiment in Lisse te voegen. In die nacht begon de Duitse overval. Het eerste Regiment Infanterie (I-1 RI) moest Den Haag verdedigen en rukte op naar Rijnsburg. Bierman hoorde bij de mitrailleurcompagnie (MC). In Oegstgeest, op de Valkenburgseweg, werd de colonne aangevallen door een Duits vliegtuig. Piet en negen anderen raakten zwaar gewond. Een Fries sterft ter plekke. De anderen korte tijd later. Piet overlijdt diezelfde dag in het Militair hospitaal in Oegstgeest. Hij werd op 14 mei begraven bij het Groene Kerkje ter plaatse. Daar bleef zijn lichaam tot 22 december 1977, toen het werd bijgezet op het Ereveld Grebbeberg.

Dover Ch. Fleming jr.
Dover Chalmond werd in 1917 in de Amerikaanse staat Mississippi geboren, in Calhoun County. Zijn vader droeg dezelfde naam, zijn moeder heette Jerusha en hij had twee zussen, Ila en Elvira, en een broer, Fester. Tweede luitenant Fleming nam vanuit de Engelse basis Holesworth op 8 oktober 1943 deel aan de alles-of-niets aanval, op het Duitse Bremen. Hij hoorde bij het 63e squadron, de 62e fighter group van de Amerikaanse luchtmacht (USAAF). De P-47 Thunderbold is een zware jager-bommenwerper en heeft maar 1 bemanningslid. Deze keer vloog Fleming in de kist van zijn kapitein, William H. Janson. Boven het IJsselmeer werd hij door een Messerschmitt 109 beschoten. Dovers collega Kidd Hofer haalde dat toestel neer, maar Fleming kon niet verder. Hij haakte af van de formatie en crashte. Sinds 1979 werd gedacht dat de crash bij de Osdorperweg was, maar na recent onderzoek van Jon van der Maas (SGLO) bleek dat een vergissing te zijn.  Fleming werd geregistreerd als Missed in Action (MIA). Op 14 augustus 1945 werd zijn dood administratief vastgesteld. Dover Chalmond Fleming jr. wordt op de Amerikaanse begraafplaats Margraten herdacht op de Muur der Vermisten.

Jan Kars
Jan werd op 20 april 1919 geboren als zoon van Tonia Kars. Haar latere man, Klaas Duijster, erkende Jantje en deze groeide met acht broers en zussen op aan de Osdorperweg 496. Maar zijn naam bleef Kars. Jan was lang en had opvallend rood haar. Hij zong graag, en was lid van de jongelingsvereniging en het jongerenkoor van de hervormde kerk in Sloten, waar hij ook belijdenis deed. Jan werkte eerst aan het onderwegje van de Osdorperweg bij tuinderij van Berkel. Na zijn militaire dienst bij het paardenvolk; kwam hij in bij de Koninklijke Marechaussee terecht. Deze stationeerde hem in Oostburg, Zeeuws Vlaanderen. Voor hij eind juli 1940 hierheen vertrok ging Jan in ondertrouw met zijn katholieke verloofde, Ans Kruissen. Een brief uit de marechausseekazerne van Oostburg van mei 1945 schrijft dat Jan lang ondergronds werkte. Zijn zuster Greet zei dat Jan joodse gevangenen op weg naar Vught had helpen ontsnappen. Jaap Gerritsen (1922), ondergedoken bij een zus van Jans moeder, weet dat Jan onderduikers van Rotterdam naar Groningen moest brengen. Als politieman kon hij dat makkelijker doen dan een ander. Kars zat in het verzet maar vertelde er weinig van. Hij wordt echter bekend; als hij op 4 augustus 1944 meewerkt aan de overval op het distributiekantoor van Oostburg. Hij zorgt voor de sleutel van de kluis en zet de achterdeur van het kantoor open. Daarna duikt hij in Oostburg onder. Zijn besluit om in oktober 1944, samen met boer de Bruyne en verzetsvrouw Francien de Zeeuw, door de vuurlinie bij Waterlandkerkje te gaan betekent het einde van zijn leven. De drie wilden de geallieerden waarschuwen hun boerderij met zo’n 80 gevluchte burgers niet te bombarderen. Onderweg werd een granaat naar hen gegooid. Alleen Jan werd geraakt en kwam om het leven. Na de bevrijding van West-Zeeuws-Vlaanderen werd Jan Kars begraven in Waterlandkerkje en afgebeeld als prominent lid van partizanengroep De Vos. Francien de Zeeuw, die kort daarna de eerste vrouwelijke militair (MARVA) werd, sprak vaak over hem. Zijn lichaam werd in 1946-1947 overgebracht naar het kerkhof bij de hervormde kerk van Sloten. Op 29 juni 1970 werden zijn stoffelijke resten bijgezet op het Nationaal Ereveld Loenen. 

Oprichting
Het is niet geheel duidelijk wanneer en door wie het monument is opgericht. Omdat de stoffelijke resten van Jan Kars waarschijnlijk in de loop van 1947 zijn overgebracht van Waterlandkerkje (Zeeuws-Vlaanderen) naar de begraafplaats bij de Nederlands-Hervormde kerk van Amsterdam-Sloten, moet het monument van voor die tijd zijn. Oude bewoners van Osdorp denken dat het monument werd gesticht door het Oranjecomité.

Op 4 mei 2017 is door het 4-5 mei comité Oud-Osdorp in aanwezigheid van adoptievrienden van de Amerikaanse begraafplaats te Margraten door de Amerikaanse consul David McCawley een gedenktegel gelegd voor Dover Chalmond Fleming jr.

Locatie
Het monument aan de Osdorperweg bevindt zich op de hoek van de Osdorperweg en Lutkemeerweg te Amsterdam (gemeente Amsterdam).

Bronnen
* Traces of War. ‘Monument PF Bierman en J Kars‘ (hwww.tracesofwar.nl)
* Jon van der Maas, artikel over de noodlandingen in 1941 en 1943 aan de Osdorperweg in: Bulletin van de Studiegroep Luchtoorlog (zie www.studiegroepluchtoorlog.nl);
* Pim Ligtvoet, In de schaduw van de oorlog. 1940-1945 in de polders van Amsterdam Nieuw-West. Stichting de Driehoek; 2015. ISBN 9789490586164;
* Pim Ligtvoet, Osdorper Jan Kars (1919-1944), partizaan in Zeeuws-Vlaanderen. In: Tijdschrift – Bulletin van de Heemkundige Kring West-Zeeuws-Vlaanderen, 11/2/42, juni 2016 (p.15-39).

Informatie en tekst ontleend aan: Amsterdam, Monument aan de Osdorperweg (www.4en5mei.nl)

Zie ook: Amerikaanse Consul onthult plaquette van neergestorte piloot (1943) (www.slotenoudosdorp.nl)