De 1800 Roe en andere Roeden

Ten westen van de Tuinstad Geuzenveld bevindt zich langs de Haarlemmerweg het complex de 1800 Roe. In deze vroegere munitieopslagplaats van Defensie is tegenwoordig een kunstenaarskolonie gevestigd met de naam het Kruithuis.

Kunstenaarskolonie het Kruithuis ‘de 1800 Roe’; 29 juni 2004. Foto: Erik Swierstra.

Het defensiecomplex werd gebouwd tussen 1870 en 1910 als onderdeel van de Stelling van Amsterdam. Deze stelling lag weliswaar in een ring op ruime afstand van de stad, maar ook in het gebied daarbinnen waren ondersteunende voorzieningen aanwezig. Een daarvan was de munitieopslagplaats langs de Haarlemmerweg. 
Doel van het complex was: ‘Oplegging van munitie en explosieven voor de Sector Sloten’. Na de Tweede Wereldoorlog was het een opslagplaats voor de Artillerie Inrichtingen.

Het complex omvat zes bakstenen gebouwen A t/m F en was in gebruik tot 1984. In 1996 werd het in gebruik genomen door kunstenaars. In 1998 werd het als onderdeel van de Unesco-lijst van Werelderfgoed De Stelling van Amsterdam op de Rijksmonumentenlijst geplaatst. Op 13 november 1999 verbrandde het dak van gebouw A. Gelukkig is dit inmiddels in de oorspronkelijke staat hersteld. In de dakpannen van de noordelijke loods, langs de weg, staat de tekst ‘1800 roeden’. Vanuit de auto op de Haarlemmerweg is dit te zien.

De naam 1800 Roe is gebaseerd op de afstand tot de Haarlemmerpoort, tot 1870 de westelijke begrenzing van Amsterdam. Vanaf deze poort liep sinds 1632 de trekvaart naar Haarlem, met daarlangs een jaagpad. In 1767 werd dit zandpad van bestrating voorzien, dit werd de tegenwoordige Haarlemmerweg. Bouwwerken langs deze weg kregen een aanduiding met de afstand buiten de stad. Een Amsterdamse Roe kwam overeen met 3,767 meter. De 1800 Roe bevindt zich dus 6.780 meter, ofwel bijna zeven kilometer ten westen van de Haarlemmerpoort. Andere bouwwerken met een Roe-naam waren de Hofstede Geuzenveld, ofwel 1300 Roe, de molens de 1200 Roe (nog aanwezig) en 1100 Roe (nu bij Sportpark Ookmeer) en de ook nog bestaande korenmolen de 400 Roe, ofwel de Bloem, nabij begraafplaats Vredenhof.

Plegtige Inwijding van den IJzeren Spoorweg op 20 september 1839.

De Eenhonderd Roe was de naam van een herberg op de grens van de gemeenten Amsterdam en Sloten. Deze naam is een bekend begrip geworden in de geschiedenis van de Nederlandse Spoorwegen omdat vanaf deze plek op 20 september 1839 de eerste trein in Nederland naar Haarlem vertrok. Eigenlijk reed deze niet van Amsterdam, maar van Sloten naar Haarlem, omdat wegens problemen met de grond het tijdelijke station de Eenhonderd Roe net buiten de Amsterdamse gemeentegrens was gebouwd. Pas drie jaar later kon de trein, vanaf 4 oktober 1842, werkelijk doorrijden tot aan de Willemspoort in Amsterdam. De Amsterdamse Roe is in onbruik geraakt met de invoering van het metrieke stelsel, maar leeft dus nog steeds voort in naamgeving langs de Haarlemmerweg.

Erik Swierstra
Werkgroep Historie Sloten-Oud Osdorp; 21 november 2004,

Zie ook: https://geheugenvanwest.amsterdam/page/983/de-1800-roe-en-andere-roeden