Achter de GEB-deurtjes hing een telefoon en zaten een OV-klok en schakelaar
Het mysterie van de twee GEB-deurtjes achter de brandmelder aan de Sloterweg naast het Politiebureautje is al voor een groot gedeelte opgelost.
André Bank, verantwoordelijk voor de ‘operationele installatie’ bij Alliander en al 50 jaar tuinder op volkstuincomplex V.A.T. wist antwoord te geven op veel vragen. Ook de oproep in deze Nieuwsbrief van vorige week leverde nuttige informatie op.
Dankzij André Bank van Alliander is nu bekend hoe het precies zat met de elektriciteit op Sloten.
André Bank van Alliander opent het deurtje. Foto Guido Frankfurther.
Scharnieren aan boven- en zijkant waren functioneel
André wist meteen te vertellen dat het linker deurtje toegang gaf tot een telefoon voor GEB-medewerkers. Achter het rechter deurtje zaten twee belangrijke instrumenten: een openbare verlichtingsklok (‘OV-klok’) om de verlichting ’s avonds als het donker werd automatisch te ontsteken. Daarnaast zat er een schakelaar waarmee je overdag de straatverlichting aan kon doen om deze te testen. Dan blijft de vraag nog open waarom de deurtjes dan ofwel naar boven ofwel opzij geopend werden.
Het linker deurtje scharnierde naar boven en het rechter opzij. Foto: Guido Frankfurther.
Dat het linker deurtje zijn scharnier aan de bovenzijde heeft, is logisch, volgens André: “In die linker kast zat een bedrijfstelefoon, waarmee alleen medewerkers via een telefoniste naar het GEB konden bellen. Als het regende kon je dan onder het deurtje gaan staan en droog telefoneren. Mobiele telefoons waren er vijftig jaar geleden natuurlijk nog niet. En als er een storing was, moest je je eerst melden als je op de locatie was gearriveerd. Vooral ’s nachts was dat handig, want dan hoefde je hiervoor niet een van de buren ’s nachts uit zijn bed te bellen.”
Een GEB-bedrijfstelefoon van het model dat vroeger in de telefoonkast achter het linker deurtje heeft gezeten.
Foto: André Bank.
André vervolgt: “Het rechter deurtje gaf toegang tot een kast waar de OV-klok en de ‘overbruggingsschakelaar’ in zaten. Die laatste kon je omzetten om de straatverlichting overdag aan te zetten. Dit ontsteekpunt gaf toegang tot de besturing op wijkniveau. Een groot deel van het dorp kon je hiermee overdag in het licht zetten.”
Zijn collega Rob Teffer, hoofdmonteur en leermeester bij Liander voegt daar aan toe: “Die OV-klok was in feite niets anders dan een relais dat werd aangestuurd door een signaal vanuit de centrale. Vanuit de moederklok aldaar werd de schakelaar op Sloten omgezet op het moment dat de duisternis inviel.”
Verschillende lopers voor enkele of voor veel deurtjes
André Bank heeft zich verdiept in de geschiedenis van het toenmalige Gemeente-Energiebedrijf (GEB) en weet daarom haarfijn uit te leggen hoe het zat met de elektriciteit in Amsterdam en op Sloten. Het GEB werkte met verschillende ‘lopers’. Dat zijn sleutels die op alle soortgelijke deurtjes in Amsterdam pasten, maar bijvoorbeeld ook op wijkstations en ruimten voor het ‘bovennet’. Hoe belangrijker de functie van een afgesloten ruimte, hoe minder medewerkers over een passende loper daarvoor beschikten. André: “Alle lopers pasten op het telefoonkastje, de laagste gradatie, want iedereen moest natuurlijk met het hoofdkantoor kunnen bellen bij storingen of calamiteiten. Maar alleen de lopers van de senior-medewerkers pasten ook op de deuren van de wijkstations.” Binnenkort deelt André nog meer over het elektriciteitsnet, de openbare verlichting in Sloten en de restauratie van de GEB-deurtjes.
Tamar Frankfurther; 22 juni 2022.
Zie ook: Oude GEB-deurtjes achter de brandmelder worden gerestaureerd