Spoorwegviaduct over de Sloterweg (1931-1982)

Ter hoogte van de Ringspoordijk lagen er jarenlang naast de Sloterweg twee landhoofden die herinnerden aan de aanleg van deze dijk t.b.v. de Ringspoorbaan in de jaren dertig. De landhoofden werden gebouwd in 1931 en gesloopt in 1982.

Nog voordat het Centraal Station werd gebouwd was er in 1864 al sprake van een ‘Ceintuurspoorbaan’ rond de toenmalige stad, met een Centraal Station ter hoogte van het Sarphatipark. Deze werd echter niet gebouwd, de regering besloot dat er een Centraal Station in het IJ moest komen, dit werd geopend op 15 oktober 1889.

De oude, nog smalle, Sloterweg voor de verbreding met het in 1931 gebouwde viaduct
in de Ringspoorbaan, nog met de brugliggers, gezien in westelijke richting; jaren dertig.
Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.

In 1905 werd een nieuw plan gemaakt om een Ringspoorbaan aan te leggen van Sloterdijk naar Duivendrecht. Deze zou komen te liggen door de polders ten westen en ten zuiden van de stad en was vooral bestemd om het goederenverkeer vanuit de havens aan de westkant buiten de stad om te voeren richting Amersfoort en Utrecht. In 1915 volgde het besluit tot aanleg. In het Plan Berlage uit 1917 was ook een Zuiderstation opgenomen op de plek waar nu Station Amsterdam Zuid ligt.

Na de annexatie in 1921 van (delen van) de aanliggende gemeenten, waaronder Sloten, startte nog datzelfde jaar de aanleg van het dijklichaam, eerst aan de zuidkant van de stad, later in de jaren twintig ook aan de westkant, door de Sloterpolder. Vanaf 1933 werd de aanleg van de dijk ook benut in het kader van de Werkverschaffing om zo de werklozen aan het werk te zetten. Dit werk concentreerde zich aan de zuidoostkant, waar in 1939 het gedeelte tussen Watergraafsmeer en Duivendrecht voor het spoorwegverkeer in gebruik werd genomen. De rest van het tracé werd niet voltooid.

Over enkele kruisende wegen werden viaducten gebouwd: Sloterweg, Haarlemmermeerspoorlijn en Amstelveenseweg. Ook over de Boerenwetering kwam er een brug. Deze waren compleet, alleen de rails behoefden nog te worden aangelegd. Zij waren gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School en een ontwerp van Piet Kramer.

De Haagseweg (voorheen Sloterweg), aangelegd in 1938, met de nooit gebruikte landhoofden
van het viaduct in de Ringspoorbaan, zonder de in 1945 verwijderde brugliggers,
gezien in oostelijke richting in de richting Aalsmeerplein; 29 september 1971.
Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam.

In 1945 werden de overspanningen van de niet gebruikte viaducten verwijderd om daarmee een vernielde brug bij Warmond in de spoorlijn Haarlem – Leiden weer berijdbaar te maken. Sindsdien zijn de landhoofden ongebruikt blijven staan. Voltooiing van de spoorlijn was in de jaren vijftig en zestig niet meer aan de orde. Bij de Amstelveenseweg en de Boerenwetering werden de restanten gesloopt in de jaren zestig toen de dijk daar werd verbreed t.b.v. de aanleg van de Ringweg A10.

Bij de Sloterweg (inmiddels Haagseweg) bleven de landhoofden liggen tot 1982. Aanleiding tot de sloop was de aanleg van de nieuwe spoorverbinding Centraal Station – Sloterdijk – Schiphol waartoe in 1981 werd besloten. Terwijl de oorspronkelijk geplande Ringspoorbaan ten zuiden van de Sloterweg naar het zuidoosten afboog, boog de nieuwe Schipholspoorlijn ten zuiden van de Sloterweg naar het zuidwesten af. Bovendien lag de as van de nieuwe spoorlijn niet op de zelfde plek als die van de oude dijk. Het dijklichaam dat naar het zuidwesten afboog sloot niet aan op de oude landhoofden, zodat deze in 1982, na ruim een halve eeuw ongebruikt te hebben gelegen, werden gesloopt. Op de plaats van de inmiddels verdwenen Sloterweg / Haagseweg kwam een dijklichaam te liggen. De nieuwe spoorlijn werd geopend op 31 mei 1986.

Elf jaar later kwam er alsnog een railverbinding vanaf deze plek in zuidoostelijke richting, toen op 1 juni 1997 metrolijn 50 (Isolatorweg – Gein) werd geopend, die hier de ooit geplande verbinding vormt tussen Sloterdijk, Station Zuid en Duivendrecht.

Erik Swierstra; april 2019.

Zie ook:
* https://www.theodurenkamp.nl/artikelen-1/terug-naar-het-fort-op-de-sloterweg
* https://www.theodurenkamp.nl/artikelen-1/de-verdwenen-sloterweg
* https://geheugenvanwest.amsterdam/page/1021/de-ringspoordijk
* https://nl.wikipedia.org/wiki/Ringspoorbaan
* https://nl.wikipedia.org/wiki/Spoorwegviaduct_Sloterweg