Molen van Sloten wint dankzij Ombudsman langlopende erfpachtzaak

De starre gemeente Amsterdam wilde en durfde niet te luisteren en negeerde afspraken die het molenbestuur in 1989 had gemaakt met het toenmalige stadsdeelbestuur van Osdorp.

Molenbestuurder Frans Urban was tijdens zijn inspraak bij de raadscommissie Ruimtelijke Ordening en Grondzaken op 15 januari 2025 helder: “Ik was nog maar net voorzitter van de stichting toen de gemeente 80.000 euro van ons opeiste. Dat kon én wilde de molen niet betalen. Dan zou de molen failliet zijn gegaan.”

De molen van Sloten beschikte tot nu toe over de erfpachtrechten van de hele kavel die eind jaren tachtig door de molen was omgetoverd van drassige veengrond in geschikte bouwgrond. De molen behoudt de rechten en dus de inkomsten van de grond rond en onder de molen, rond en onder de molenschuur en rond en onder het pand van Brouwerij De 7 Deugden. Van de resterende grond – waar vroeger restaurant Syriana stond, de parkeerplaats, de paardenbak, de Kaasboerderij met woonhuis en de stallen en toebehoren van Manege Mandy’s Ponyplezier – gaan de erfpachtrechten met ingang van 2025 over naar de gemeente. Foto: Jolanda Edema.

Wantrouwen, niet luisteren, geen oog voor maatschappelijke stichting
Indertijd hadden zijn voorgangers – met toenmalig molenvoorzitter Ko Kuiper voorop – immers afspraken gemaakt met wethouder Pieter Harkema en voorzitter Wim Velthuis van stadsdeel Osdorp. Daarin lag vastgelegd dat de stichting alle inkomsten van de grond van de kavel zelf mocht houden. Dat geld mocht gebruikt worden voor de instandhouding van de molen. Urban: “De gemeente luisterde niet, wilde zich niet in de zaak verdiepen en weigerde zijn rigide standpunt aan te passen. Pas toen gemeentelijke ombudsman Munish Ramlal de klacht van de molen gegrond had verklaard, veranderde de houding van de gemeente. Wat vervolgens hielp is dat bij de opruiming van de molenzolder een verklaring van de stadsdeelvoorzitter hierover opdook. Een relevant bewijsstuk!”

Door verschillende reorganisaties binnen de gemeente Amsterdam (van stadsdeel Osdorp naar stadsdeel Nieuw-West en daarna naar de centrale stad) bleek alle relevante informatie aan de kant van de gemeente zoekgeraakt. Blijkbaar kiest de ambtelijke organisatie dan eerder voor wantrouwen en ontkenning dan voor nader onderzoek en de wil om samen op zoek te gaan naar een werkbare structurele oplossing. Zelfs voor deze maatschappelijke stichting – die met ongeveer 70 vrijwilligers uniek erfgoed in stand houdt – bleek maatwerk onmogelijk.

Deels behoud erfpachtrechten en 40.000 euro subsidie
Zes jaar geleden trok de vorige ombudsman Arre Zuurmond zich deze zaak aan. Dankzij gedegen onderzoek van ombudsmanmedewerker Bernadette Verheggen kwam de onderste steen boven. Onder Verheggens regie heeft het molenbestuur vervolgens onderhandeld over een oplossing. Uiteindelijk heeft wethouder Reinier van Dantzig deze integraal overgenomen. In het kort komt de deal hierop neer:
• De molen hoeft het eerder opgelegde bedrag van 80.000 euro niet aan de gemeente te betalen.
• De erfpachtrechten voor de kavel waar vroeger restaurant Syriana stond, de parkeerplaats, de paardenbak, de Kaasboerderij en de stallen en buitenruimten van Mandy’s Ponyplezier worden door de Stichting Molen van Sloten overgedragen aan de gemeente;
• De Stichting behoudt de erfpachtrechten voor alle grond rond en onder de molen (inclusief molenschuur) en de bierbrouwerij;
• De Stichting ontvangt voor deze erfpachtcontractoverdracht aan de gemeente een structurele gemeentelijke subsidie van 40.000 euro (jaarlijks opgehoogd met indexering) tot het einde van het canontijdvak in 2039 en daarna een andere subsidie.

Lange opsomming van gemeentelijk falen
Ombudsman Munish Ramlal en zijn medewerker Bernadette Verheggen waren op 15 januari persoonlijk aanwezig om hun rapport met de toepasselijke naam ‘Wind tegen; wind mee’ toe te lichten en om vragen van de raadsleden te beantwoorden. De ombudsman liet weten dat hij het betreurt dat betrokken Amsterdammers die zich belangeloos inzetten voor de stad zo slecht zijn behandeld door de gemeente. Hij memoreerde dat de ellende in 2017 – toen de brouwerij werd gebouwd – is begonnen en hoe het daarna van kwaad tot erger ging. Dat de gemeente niet wilde luisteren, geen goede klachtenafhandeling had, onvoldoende onderzoek verrichtte, in 1989 met stadsdeel Osdorp gemaakte afspraken negeerde, verkeerde berekeningen maakte, ten onrechte vreesde voor precedentwerking, geen oog had voor het feit dat het hier om een maatschappelijke organisatie gerund door vrijwilligers ging en zich louter focuste op regels en niet op samenwerking. Daarnaast benadrukte de ombudsman dat zijn zorg breder ligt omdat hij dergelijke gedragingen van de gemeente ook bij andere zaken tegenkomt. Ramlal is blij dat de wethouder alle aanbevelingen ongewijzigd overneemt en hoopt dat de gemeentelijke organisatie lering zal trekken uit deze zaak.

“Boven de materie gaan hangen”
Wethouder Melanie van der Horst had de eer om haar zieke collega Reinier van Dantzig te mogen vervangen. Zij bedankte eerst de ombudsman voor zijn grote inzet en tussenkomst in deze zaak. Vervolgens benadrukte zij dat het hier om een unieke casus gaat waarin ander beleid van de gemeente geen oplossing zou hebben geboden. Zij betreurde het dat de gemeente, zoals Van der Horst het zei “niet boven de materie was gaan hangen en afstand had genomen”. Zij noemde ook het grote maatschappelijke belang van de Molen van Sloten waar de gemeente volgens haar oog voor had moeten hebben.

Daarnaast benadrukte Van der Horst dat zij met de ombudsman van mening is dat de gemeente ten onrechte aan heeft gegeven niet tot een oplossing te kunnen komen om te voorkomen dat anderen daar vervolgens ook een beroep op zouden kunnen doen. Van der Horst: “Deze zaak is zó uniek. Daarvoor geldt zeker geen precedentwerking. Met geen andere molen in Amsterdam zullen dergelijke erfpachtafspraken zijn gemaakt.” Zij gaf ook aan dat zij weet dat de gemeente deze geleerde les niet zal vergeten, dat alle aanbevelingen van de ombudsman zullen worden overgenomen en dat de gemeente de molen zal helpen bij de subsidieaanvraag. Tot slot sprak zij de wens uit dat de molen en de gemeente voortaan weer goed en positief zullen samenwerken. Afsluitend sprak zij haar grote dank en erkenning uit naar alle vrijwilligers van de Molen van Sloten, die deze strijd al die jaren hebben volgehouden en de molen zo geweldig draaiende houden.

Tamar Frankfurther; 18 januari 2025.

U kunt de raadscommissie Ruimtelijke Ordening en Grondzaken terugkijken via deze link.
* Bij tijdscode 37.30 ziet en hoort u de inspraak van molenvoorzitter Frans Urban.
* Bij tijdscode 2.12.25 begint de 26 minuten durende behandeling van agendapunt 9: bespreking van het rapport van de Ombudsman ‘Wind tegen; wind mee’. Aansluitend reageert wethouder Melanie van der Horst namens het College van Burgemeester en Wethouders.

Verder lezen
* Rapport Wind tegen; wind Mee van de Ombudsman Amsterdam over erfpachtkwestie Molen van Sloten, 24 augustus 2024.
* Aanbiedingsbrief van de ombudsman met daarin een samenvatting van zijn rapport, 2 oktober 2024.
* Reactie wethouder Reinier van Dantzig op het rapport van de ombudsman, 10 december 2024.