De Riekerpolder
De Riekerpolder is de meest zuidelijk gelegen polder in de vroegere gemeente Sloten. Deze polder ligt geheel ten zuiden van de Sloterweg.
(N.B. Door op de afbeeldingen te klikken kan een vergrote weergave worden getoond.)
De Riekerpolder is een voortzetting van de Rietwijkerpolder en de Bovenwegse Sloterpolder (of Sloterbuitenpolder) en ontstond in 1636 toen het gebied tussen de Sloterweg en de Nieuwe Meer werd bedijkt en werd bemalen met de Riekermolen. De Sloterweg en het Jaagpad waren de begrenzingen aan de noord-, oost- en zuidzijde. Aan de westkant werd de polder oorspronkelijk begrensd door de Haarlemmermeer.
Het restant van het dorp Rijck in 1615. Links de Helle Meer (onderdeel van de Haarlemmermeer), onder de Nieuwe Meer.
Kaart van Nieuwerkerck, Rietwijck en Slooten uit 1575, met daarop nog de later door de ‘Waterwolf’, de Haarlemmermeer, verzwolgen dorpen. In het midden de kerk van Slooten met daarnaast de banpaal.
Kaart uit 1637 (een kopie naar een oudere kaart uit 1552) van het nog overgebleven gebied van het dorp Ryck dat werd ingericht tot polder. Het noorden is onder. In het midden de dorpsweg en rechts de kerk van Rijck. Rechtsonder de ban van Nieuwerkerck. Links boven de uitwatering met de (molen)sloot naar de Nieuwe Meer, waar de Riekermolen werd gebouwd.
Het aldus ontstane weidegebied bleef tot in de 20e eeuw grotendeels ongeschonden. Bij de aanleg van de Ringvaart van de Haarlemmermeer (1840-1848) werd een stukje van de polder in het zuidwesten doorgraven waardoor een klein gedeelte van het westen van de polder vanaf 1852 in de Haarlemmermeerpolder is komen te liggen. Dit wordt begrensd door de Koekoekslaan, waar voorheen de oever van de Haarlemmermeer lag.
Kaart uit 1746 met de grenzen van de Haarlemmermeer en de oevers tussen 1531 en 1746. In deze periode zijn de dorpen Vijfhuizen, Nieuwerkerk en Rijck door de ‘Waterwolf’ verzwolgen. In het midden ligt het behouden gebleven dorp Slooten. Links daarvan de Aaker Polder. Rechts daaronder de Bovenwegse Polder, dit werd later de Riekerpolder.
De Riekermolen was de oudste molen in de buurt van het dorp Sloten, gebouwd in 1636, toen de Riekerpolder werd bedijkt. De molen bleef in gebruik tot 1932, toen er een motorgemaaltje naast werd geplaatst, maar werd als reserve achter de hand gehouden. Toen in de jaren vijftig de Nieuwe Meer voor de zandwinning in noordelijke richting werd uitgebreid ontstond de Riekerplas. De molen moest daar verdwijnen en werd in 1956 afgebroken, maar kon in 1961 gelukkig weer opgebouwd worden op een andere locatie, aan de Amstel bij de Kalfjeslaan. Daar is deze molen nog steeds te bewonderen.
De Sloter Bovenwegs Polder (later Riekerpolder), linksonder doorsneden door de pas gegraven Ringvaart van de Haarlemmermeer, die hier nog niet is drooggemalen. Linksboven het dorp Sloten. Kaart uit circa 1848.
Uitsnede van een kaart uit 1746 van de bangebieden rond het dorp Sloten. Het driehoekige roze gebied is de Geer Ban, links daarvan Den Aecker (geel en groen), rechts ervan de ban van Slooten (geel) en aan de onderkant (lichtgroen) het restant van Rijck, rechts daarvan de latere Riekerpolder. Het grijze gebied is het door de ‘Waterwolf’ van de Haarlemmermeer verzwolgen land.
Sloten Bovenwegsepolder
Het gebied ten zuiden van de Sloterweg werd ook wel aangeduid als Sloten Bovenwegs, of de Sloten Bovenwegsepolder (Sloterbuitenpolder). Ten noorden van de Sloterweg lag de Sloterbinnenpolder, binnen de dijken van deze polder uit 1628. Het gebied ten zuiden daarvan was een veenweidegebied dat direct grensde aan de Nieuwe Meer, respectievelijk Haarlemmermeer, zoals ook de Osdorper Bovenpolder ten westen lag van de Osdorperweg en aan de Haarlemmermeer grensde. Deze polders waren slechts door een lage kade beschermd tegen het buitenwater en daardoor ook veel kwetsbaarder voor overstromingen bij zuidwesterstorm en ook drassiger, zodat er eigenlijk alleen veeteelt mogelijk was en geen tuinbouw, zoals in de Sloterbinnenpolder.
De Riekermolen en het motorgemaaltje; 30 mei 1941.
Het melken van koeien aan de zuidzijde van de Sloterweg in de Riekerpolder. Gezien in zuidoostelijke richting naar de Schinkel en de Amstelveenseweg; circa 1920.
Dorp Rietwijk of Rijk
Ten zuidwesten van het dorp Sloten lag tot circa 1600 het dorp Rietwijk, ook wel Ryck of Rijk genoemd. De oudste vermelding van Rietwijk dateert van 1248. Het dorpsgebied was toen al geheel ontgonnen. Dit dorp was net als Sloten een lintbebouwing van boerderijen met halverwege een kerkje. Toen de Haarlemmermeer als ‘Waterwolf’, vanaf de 13e eeuw steeds verder naar het noordoosten oprukte werd er telkens een stukje van het dorp weggevreten, totdat er omstreeks 1600 niets meer van over was. De kerk van Sloten nam in 1597 de rol van de kerk van Rijk over en werd daarvoor zelfs een stukje vergroot. Het meest oostelijke, onbebouwde deel van Rijk, grenzend aan Sloten Bovenwegs, bleef nog het langst bestaan. Toen in 1636 dit gebied van een kade en een molen werd voorzien en zo tot polder werd ingericht, kwam ook het oostelijkste nog overgebleven stukje van Rijk hierbinnen te liggen. Zo leeft de naam van het verdronken dorp Rijk nog voort in de Riekerpolder
De Riekerpolder met de Riekermolen, ten noordwesten van het Sloterjaagpad gezien naar Sloten in noordwestelijke richting; 1922.
Ringspoordijk
Omstreeks 1930 werd de Riekerpolder aan de oostkant doorsneden door de aanleg van het dijklichaam van de toekomstige Ringspoorlijn. Deze was bedoeld als goederenspoorlijn, maar is nooit als zodanig in gebruik genomen. Sinds 1986 is een deel hiervan in gebruik als Schipholspoorlijn en sinds 1997 als metrolijn. Het deel van de polder ten oosten van de Ringspoordijk werd vanaf de jaren vijftig ingericht tot bedrijventerrein Riekerhaven en Sportpark Riekerhaven.
Luchtfoto van de Riekerpolder gezien in noordwestelijke richting. Onderaan de Nieuwe Meer. In het midden volkstuinencomplex Ons Buiten, Riekerweg 15. Linksonder lagen de sportvelden van Famos; 28 september 1937.
Sinds 1927 zijn er de volkstuinen van ‘Ons Buiten’ aan de Riekerweg, nabij de oever van de Nieuwe Meer. Tussen het tuinpark en het Jaagpad lagen tussen 1921 en 1962 de sportvelden van Famos (Federatie Amsterdamse Middelbare scholen voor Ontspanning en Sport). Langs de Sloterweg bevindt zich sinds 1937 het (oude) Bijenpark met het Siegerpark. Ook het Sportpark Sloten, en de tuinparken ‘Lissabon’, ‘Eigen Hof’ en ‘VAT’ liggen langs de Sloterweg in de Riekerpolder.
Luchtfoto van het Nieuwe Meer en omgeving gezien in oostelijke richting. Midden links de Riekerpolder. Midden bovenaan de Ringspoordijk. Rechts boven de Amstelveenseweg; 12 augustus 1952.
Haagseweg
In de jaren dertig werd het gebied in tweeën gedeeld door de aanleg van de nieuwe Rijksweg 4 naar Schiphol en Den Haag (Haagseweg), geopend in 1938. In de jaren zestig werd een nieuw dijklichaam aangelegd voor de Nieuwe Haagseweg (autosnelweg A4), die vanaf 1972 de rol van de Oude Haagseweg overnam. Eind jaren zeventig werd in de middenberm van deze snelweg de Schipholspoorlijn aangelegd, waarvan het eerste gedeelte in 1978 in gebruik kwam.
Luchtfoto van de Nieuwe Meer en omgeving gezien in noordoostelijke richting. Onderaan de Ringvaart; 5 juni 1931.
Zandwinning
Vanaf 1954 werd er een flinke hap uit de Riekerpolder genomen als gevolg van zandwinning. Het meest zuidwestelijke deel, grenzend aan het Jaagpad langs de Nieuwe Meer, werd uitgegraven tot een diepte van circa 30 meter. Het vrijgekomen zand werd onder andere gebruikt voor de ophoging van de tuinstad Osdorp. De zo ontstane Riekerplas werd na het weggraven van het aangrenzende deel van het Jaagpad verbonden met de Nieuwe Meer en vormt sindsdien een geheel hiermee. De in de weekeinden varende veerdienst naar het Amsterdamse Bos doorkruist dit gedeelte.
Stafkaart van de Riekerpolder uit circa 1940. Van linksonder naar rechtsboven de in 1938 geopende Haagseweg, die de Riekerpolder doorsnijdt. Links daarvan de Drinkwaterinstallatie en het dorp Sloten.
De bebouwing langs het afgegraven deel van het Jaagpad moest verdwijnen, waaronder het Café Opoe en de Riekermolen. Langs de Ringvaart bleef een strook land bestaan, met daarop de magazijnen van Defensie. Deze zijn sinds de jaren tachtig bekend als de kunstenaarskolonie ‘Nieuw en Meer’. Tussen de Haagseweg en de Sloterweg bevindt zich het complex van de militaire Nooddrinkwatervoorziening, Dit is aangelegd in 1908 en sinds 1950 gedeeltelijk in gebruik bij de Luchtverkeersleiding van Schiphol met twee zendmasten. Een ander deel is sinds de jaren negentig in gebruik als broedplaats voor kunstenaars met de naam ‘Rijkshemelvaartdienst’.
De brug voor de Haagseweg over de Ringvaart van de Haarlemmermeerpolder naar de Riekerpolder. Gezien in noordoostelijke richting naar Amsterdam. Op de achtergrond links de Bronwaterinstallatie; juni 1953.
Natuurgebied ‘De Oeverlanden’
De gemeente Amsterdam gebruikte het restant van de Riekerpolder ten zuiden van de Haagseweg tot 1985 om grond en puin op te slaan. Het gebied tussen de Oude Haagseweg en de vergrote Nieuwe Meer werd aan zijn lot overgelaten en raakte spontaan begroeid als bosgebied. Toen er halverwege de jaren tachtig plannen kwamen voor woningbouw zijn natuurliefhebbers in verzet gekomen en hebben sindsdien gestreden voor het behoud als natuurgebied ‘De Oeverlanden’.
Luchtfoto van de Riekerpolder gezien in westelijke richting met in het midden de Nieuwe Haagseweg (A4) en links de Oude Haagseweg. In het midden de Militaire Drinkwatervoorziening; 11 augustus 1987.
Luchtfoto van de Riekerpolder gezien in westelijke richting met rechts de Nieuwe Haagseweg (A4) en links daarvan de Oude Haagseweg en de vergrote Nieuwe Meer. Daarlangs de Oeverlanden; 12 mei 1982.
Luchtfoto van de Riekerpolder gezien in zuidelijke richting naar de Nieuwe Meer. Links volkstuinenpark ‘Ons Buiten’ langs de Riekerweg. Op de voorgrond de Nieuwe Haagseweg; 11 augustus 1987.
Restanten veenweidegebied
Er zijn nog kleine stukjes van het oorspronkelijke poldergebied in intact gebleven, onder andere tussen de Sloterweg, de nieuwe Haagseweg en de Oude Haagseweg. Deze werden bedreigd door de aanleg van bebouwing en wegen, alsmede een nieuwe aansluiting bij de Anderlechtlaan met de A4 en uitbreiding van kantoorgebouwen in het kantorengebied Riekerpolder.
Kantoorgebouwen
Sinds de jaren zeventig is de IBM gevestigd aan de Johan Huizingalaan nr. 765 (architect W.Th. Ellerman, bureau Lucas & Niemeijer, 1978). Het kantoorgebouw staat sinds 2008 als een der jongste gebouwen op de gemeentelijke monumentenlijst. Na het IBM-gebouw zijn er nog diverse kantoorgebouwen in de omgeving verrezen.
Erik Swierstra, maart 2023.
Werkgroep Historie Sloten-Oud Osdorp
De (meeste) foto’s en kaarten zijn afkomstig uit de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam.
Zie ook: Wat er nog rest van de Riekerpolder